Παρορμητικότητα, ανασταλτικός έλεγχος και ρύθμιση συναισθήματος στους ηλικιωμένους

Abstract

Οι εκτελεστικές λειτουργίες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητα του ατόμου καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Όταν όμως το άτομο διανύει την τρίτη ηλικία συχνά παρατηρούνται αλλαγές που μπορεί να επιφέρουν αλλαγές στις γνωστικές του ικανότητες με έμφαση στις εκτελεστικές λειτουργίες, όπως στον ανασταλτικό έλεγχο, τη γνωστική ευελιξία, κ.λπ. Ο στόχος της παρούσας έρευνας ήταν διπλός. Πρώτον, διερευνήθηκε η ενδεχόμενη επίδραση της ηλικίας στη συμπεριφορική και γνωστική λειτουργία των ηλικιωμένων, και συγκεκριμένα στην παρορμητικότητα, τον ανασταλτικό έλεγχο και τη ρύθμιση του συναισθήματος. Δεύτερον, διερευνήθηκε εάν συσχετίζονταν μεταξύ τους οι επιδόσεις στο έργο του ανασταλτικού ελέγχου με τις αναφορές παρορμητικότητας, καθώς και εάν οι τελευταίες συνδέονταν με τη δυσκολία των ηλικιωμένων να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους. Στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά Ν = 54 ηλικιωμένες γυναίκες (χωρισμένες σε δύο ηλικιακές ομάδες 60-70 έτη και 71-90 έτη), οι οποίες τεκμηριωμένα ανήκαν στον υγιή πληθυσμό (MMSE ≥ 27). Το δείγμα της έρευνας προήλθε από δύο Κέντρα Ημέρας της Θεσσαλονίκης για άτομα με νευροεκφυλιστικά νοσήματα. Στις συμμετέχουσες χορηγήθηκαν η Σύντομη Εξέταση της Νοητικής Σάρωσης (MMSE) για την αξιολόγηση της νοητικής τους κατάστασης, η Κλίμακα Παρορμητικότητας του Barratt (BIS-11) για την μέτρηση της παρορμητικότητας, η Δοκιμασία Οπτικο- Νοητικής Ιχνηλάτησης (TMT-B) για τον ανασταλτικό έλεγχο/ευελιξία και τέλος η Κλίμακα Δυσκολιών στη Ρύθμιση Συναισθήματος (DERS) για τα ελλείμματα στην ικανότητα ρύθμισης του συναισθήματος. Τα αποτελέσματα δεν έδειξαν σημαντικές κύριες επιδράσεις για την ηλικία και το μορφωτικό επίπεδο σε καμία από τις εξαρτημένες μεταβλητές της 4 έρευνας (ανασταλτικός έλεγχος, παρορμητικότητα, δυσκολία στη συναισθηματική ρύθμιση). Τα ευρήματα αυτά αποδόθηκαν στο γεγονός ότι οι δύο ηλικιακές ομάδες είχαν υψηλή μόρφωση, καλή γενική γνωστική κατάσταση και το κυριότερο ότι συμμετείχαν σε ομάδες προληπτικής γνωστικής ενδυνάμωσης των Κέντρων Ημέρας, γεγονός που ενδεχομένως λειτούργησε σταθεροποιητικά ως προς το γνωστικό κομμάτι στις ηλικιωμένες. Επιπρόσθετα, η παρορμητικότητα ως στοιχείο της προσωπικότητας ενός ατόμου συνιστά ένα σταθερό χαρακτηριστικό το οποίο δεν επηρεάζεται από την ηλικία σε υγιείς τουλάχιστον ηλικιωμένες, το ίδιο και η δυσκολία στη ρύθμιση των συναισθημάτων. Αναφορικά με τις συσχετίσεις, η επίδοση στο έργο του ανασταλτικού ελέγχου παρουσίασε σημαντική αρνητική συσχέτιση με την κινητική παρορμητικότητα των ηλικιωμένων, συνδέοντας το γνωστικό με το συμπεριφορικό κομμάτι παρορμητισμού. Επίσης, οι αναφορές στις υποκλίμακες της παρορμητικότητας συσχετίστηκαν επίσης με τις υποκλίμακες της δυσκολίας στη συναισθηματική ρύθμιση. Μελλοντικές έρευνες θα μπορούσαν να εστιάσουν στη δημιουργία και τον έλεγχο πολυπαραγοντικών δομικών μοντέλων, τα οποία θα διαφωτίσουν περισσότερο τη σχέση μεταξύ των μεταβλητών της έρευνας και των διαμεσολαβητικών παραγόντων. _______________________________________________________________________ Executive functions play a significant role in the daily lives of individuals across the lifespan. However, as individuals enter old age, they may experience changes that can impact cognitive abilities, specifically executive functions such as inhibitory control and cognitive flexibility. The purpose of this research was twofold. Firstly, to investigate the potential influence of age on the behavioral and cognitive function of older adults, with a specific focus on impulsivity, inhibitory control, and emotion regulation. Secondly, to explore the associations between performance in inhibitory control tasks and self-reported impulsivity, as well as whether the latter was linked to difficulties in emotion regulation among older adults. A total of N = 54 older women participated in the study, categorized into two age groups: 60-70 years and 71-90 years. All participants were verified as belonging to the healthy population (MMSE ≥ 27). The research sample was recruited from two Day Centers for individuals with neurodegenerative diseases in Thessaloniki. The participants underwent the MiniMental State Examination (MMSE) to evaluate their cognitive status, the Barratt Impulsiveness Scale (BIS-11) to measure impulsivity, the Trail Making Test Part B (TMT-B) to assess inhibitory control and cognitive flexibility, and the Difficulties in Emotion Regulation Scale (DERS) to gauge deficits in emotion regulation. The results did not indicate any significant main effects of age or educational level on the dependent variables of the study (inhibitory control, impulsivity, and difficulties in emotion regulation). These findings can be attributed to the fact that both age groups had a high level of education, good general cognitive functioning, and most importantly, they participated in cognitive enhancement groups at the Day Centers, which potentially served as a stabilizing factor for cognitive abilities in older adults. 6 Additionally, impulsivity as a personality trait in healthy older adults seems to be a stable characteristic unaffected by age, and the same applies to difficulties in emotion regulation. In terms of correlations, performance in inhibitory control tasks exhibited a significant negative correlation with motor impulsivity among older adults, linking cognitive and behavioral aspects of impulsivity. Furthermore, subscales of impulsivity were also correlated with subscales of difficulties in emotion regulation. Future research could focus on developing and validating multifactorial structural models that would offer further insight into the relationship between research variables and mediating factors.