Παρορμητικότητα, γνωστική ευελιξία και γνωστικός αναστοχασμός στους ηλικιωμένους

Abstract

Με την πάροδο της ηλικίας, η γνωστική λειτουργία επηρεάζεται από μικροαλλαγές που παρατηρούνται συχνά στο επίπεδο δομής και λειτουργίας των μετωπιαίων λοβών, επιφέροντας δυσκολίες σε λειτουργίες εκτελεστικού ελέγχου σε ηλικιωμένους τόσο σε γνωστικό όσο και σε συμπεριφορικό επίπεδο. Ο στόχος, λοιπόν, της παρούσας έρευνας ήταν διττός. Πρώτον, διερευνήθηκε η επίδραση δημογραφικών παραγόντων (ηλικίας, εκπαιδευτικού επιπέδου) στην παρουσία παρορμητικής συμπεριφοράς, και στις επιδόσεις ηλικιωμένων σε έργα γνωστικής ευελιξίας και γνωστικού αναστοχασμού, και δεύτερον εξετάστηκε η ικανότητα των μεταβλητών εκτελεστικού ελέγχου, δηλαδή της παρορμητικότητας (ως συμπεριφορικής παραμέτρου) και της γνωστικής ευελιξίας (ως γνωστικής παραμέτρου) να προβλέψει την ικανότητα γνωστικού αναστοχασμού. Στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά Ν = 54 ηλικιωμένες γυναίκες (Μ.Ο. ηλικίας = 70.85 έτη, Τ.Α. = 6.49 και Μ.Ο. εκπαίδευσης = 13.74 έτη, Τ.Α. = 3.95 έτη), οι οποίες ανήκαν σε υγιή πληθυσμό (MMSE ≥ 27). Το δείγμα προήλθε από δύο Κέντρα Ημέρας για άτομα με νευροεκφυλιστικά νοσήματα που εδρεύουν στη Θεσσαλονίκη. Για την αξιολόγηση της γνωστικής τους κατάστασης χρησιμοποιήθηκε η Σύντομη Εξέταση της Νοητικής Σάρωσης (MMSE), για την εκτίμηση της παρορμητικότητας η Κλίμακα Παρορμητικότητας του Barratt (BIS-11), για την ευελιξία η Δοκιμασία Οπτικό-Νοητικής Ιχνηλάτησης-Μέρος Β’ (TMT-Β) και, τέλος, το Τεστ Αναστοχαστικής Σκέψης (CRT) για τον γνωστικό αναστοχασμό. Τα αποτελέσματα από τη δίπλευρη πολυμεταβλητή ανάλυση διακύμανσης (ΜΑΝΟVA) έδειξαν μη σημαντικές κύριες επιδράσεις, ούτε και αλληλεπιδράσεις, τόσο για την ηλικία όσο και για τα έτη εκπαίδευσης, εύρημα το οποίο ερμηνεύτηκε ως πιθανή σταθεροποίηση του εκτελεστικού ελέγχου στους ηλικιωμένους άνω των 60 με υψηλή γνωστική λειτουργία και οι οποίοι συμμετέχουν συστηματικά σε προληπτικά σε 4 συνεδρίες προγραμμάτων γνωστικής άσκησης, όπως οι συμμετέχουσες του δείγματος της έρευνάς μας. Οι συσχετίσεις υπολογίστηκαν με βάση τον δείκτη συνάφειας r του Pearson και τα αποτελέσματα δεν έδειξαν την παρουσία σημαντικών συσχετίσεων του γνωστικού αναστοχασμού με την παρορμητικότητα και τη γνωστική ευελιξία. Μελλοντικές έρευνες με περισσότερα και διαφορετικά εργαλεία που εξετάζουν τον εκτελεστικό έλεγχο και την παρορμητικότητα θα διαφώτιζε περισσότερο τη σχέση μεταξύ των μεταβλητών της έρευνας. _____________________________________________________________________ With advancing age, cognitive function is influenced by subtle changes frequently observed in the structure and functioning of the frontal lobes. These changes often give rise to difficulties in executive control functions among older individuals, impacting both cognitive and behavioral aspects. Consequently, the objective of this study was twofold. Firstly, to explore the influence of demographic factors such as age and educational level on impulsive behavior, cognitive flexibility performance, and cognitive reflection ability in older adults. Secondly, to examine the ability of the executive control variables, specifically impulsivity (as a behavioral parameter) and cognitive flexibility (as a cognitive parameter), to predict performance on cognitive reflection tasks. The study comprised a total of 54 elderly women (mean age = 70.85 years, SD = 6.49, mean education = 13.74 years, SD = 3.95) who were all part of a healthy population (MMSE ≥ 27). The sample was drawn from two Day Centers providing mental health services to individuals with neurodegenerative conditions in Thessaloniki. The Mini-Mental State Examination (MMSE) was employed to evaluate cognitive status, the Barratt Impulsiveness Scale (BIS-11) to assess impulsivity, the Trail Making Test Part B (TMT-B) to measure cognitive flexibility, and the Cognitive Reflection Test (CRT) to assess cognitive reflection. The results of the two-way multivariate analysis of variance (MANOVA) did not yield significant main effects or interactions concerning age or educational level which was interpreted as a stabilization in executive control performance in the elderly (>60years) with high cognitive function, who participate systematically in proactive cognitive training sessions, as had the participants in our study. Pearson's correlation coefficient (r) was used to compute correlations and the results did not reveal any significant correlation between cognitive reflection and both cognitive flexibility and impulsiveness. Future 6 research employing diverse assessment tools to explore executive control would provide further elucidation of the relationships among the variables under investigation.