Ανήκειν & Κοινωνική Ένταξη στο Λόγο: Μελετώντας Κοινότητες Ρομά

Abstract

Έννοιες κατά βάση κοινωνικές, όπως αυτές του ανήκειν, της ένταξης/αποκλεισμού και του ρατσισμού, έχουν απασχολήσει εδώ και χρόνια την έρευνα των κοινωνικών ψυχολόγων. Παρά την εκτενή διερεύνησή τους όμως, βλέπουμε πως ακόμη και σήμερα υπάρχουν πολλές ομάδες οι οποίες βιώνουν κοινωνικό αποκλεισμό και κατά επέκταση ρατσισμό, παρά τις προσπάθειες για ένταξη και μείωση του ρατσισμού. Η παρούσα έρευνα ασχολήθηκε συγκεκριμένα με άτομα που προέρχονται από κοινότητες Ρομά, εστιάζοντας στον εντοπισμό των κατασκευών που πραγματοποιούν στο λόγο τους άτομα που προέρχονται από κοινότητες Ρομά σχετικά με ζητήματα που σχετίζονται κυρίως με το ανήκειν, την κοινωνική ένταξη/αποκλεισμό, τις διομαδικές σχέσεις και το ρατσισμό, αντλώντας από κοινωνικοπολιτισμικά διαθέσιμα αποθέματα και κοινούς τόπους. Για τη μελέτη των παραπάνω ζητημάτων, η παρούσα εργασία ενημερώνεται από την επιστημολογική θέση του κοινωνικού κονστρουξιονισμού, αντλώντας συγκεκριμένα από τις αρχές της Ανάλυσης Λόγου και της Λογοψυχολογίας. Έτσι, δόθηκε έμφαση στην προσέγγιση των φαινομένων αυτών από την οπτική της κατασκευής τους στο λόγο των ατόμων και όχι στην απλή αναφορά τους. Από την ανάλυση συνεντεύξεων με άτομα από κοινότητα Ρομά αναδείχθηκαν 6 βασικές θεματικές με κάποιες υπό-θεματικές, που αφορούν στους τρόπους με τους οποίους οι συμμετέχοντες/ουσες μιλούν πάνω στα ζητήματα που μελετά η παρούσα εργασία – το ανήκειν, την κοινωνική ένταξη/αποκλεισμό, τις διομαδικές σχέσεις και το ρατσισμό – και εντοπίστηκαν ζητήματα που κινητοποιούν οι συμμετέχοντες μιλώντας για τα παραπάνω, όπως διαπραγμάτευση διακριτότητας μεταξύ διαφόρων ομάδων καθώς και «προϋποθέσεων» για την ύπαρξη, την απουσία ή την εξάλειψή του ρατσισμού. ______________________________________________________________________________________________________________________ Fundamentally social concepts, such as belonging, integration/exclusion and racism, have been of concern to social psychologists for years. Despite extensive research, however, we see that even today there are still many groups who experience social exclusion and thus racism, despite efforts to integrate and reduce racism. The present research dealt specifically with people from Roma communities, focusing on the ways in which from Roma communities construct belonging, social integration/exclusion, intergroup relations and racism in a conversational context of semi-structured interviews drawing on socio-cultural resources and commonplaces. To study the above issues, this paper was informed by social constructionist approaches, specifically drawing upon the principles of Discourse Analysis and Discursive Psychology. Thus, emphasis was placed on approaching these phenomena from the perspective of their construction in the discourse of individuals rather than simply reporting them. From the analysis of interviews with people from a Roma community, six main themes with some sub-themes emerged, relating to the ways in which participants talk about the issues studied in this paper - belonging, social integration/exclusion, intergroup relations and racism - and also identified issues that participants mobilisein talking about them,such as negotiations related to the discreetness of groups as well as constructions of racism in terms of “conditions” for its existence, absence or extinction.