Η επίδραση των συνθηκών εργασίας και των έμφυλων στερεοτύπων στην ψυχική υγεία των διδασκουσών στον ακαδημαϊκό χώρο

Abstract

Η παρούσα έρευνα μελετά τις συνθήκες εργασίας στην πανεπιστημιακή κοινότητα, τα έμφυλα στερεότυπα κατά των γυναικών/διδασκουσών που επικρατούν στον ακαδημαϊκό χώρο και τον τρόπο που αυτές οι δύο παράμετροι μπορεί να επηρεάσουν την ψυχική υγεία των διδασκουσών. Το δείγμα της έρευνας αποτελείται από 29 διδάσκουσες του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας των τμημάτων Ψυχολογίας, Παιδαγωγικού Δημοτικής Εκπαίδευσης, Παιδαγωγικού Νηπιαγωγών, Εικαστικών και Εφαρμοσμένων τεχνών, Γεωπονίας, τα οποία εδράζονται στη Φλώρινα και των Διεθνών και Ευρωπαϊκών σπουδων, Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων, Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, και Οικονομικού τμήματος τα οποία έχουν έδρα την Κοζάνη. Επιπλέον, οι διδάσκουσες προέρχονται από όλες τις βαθμίδες της ακαδημαϊκής πυραμίδας, δηλαδή από Καθηγήτριες μέχρι Εργαστηριακό Εκπαιδευτικό Προσωπικό. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η ποιοτική προσέγγιση, συγκεκριμένα οι ημι-δομημένες συνεντεύξεις και για την ανάλυση αυτών επιλέχθηκε η “Ανάλυση Περιεχομένου” (Content Analysis/Textual Analysis). Τα πορίσματα της έρευνας έφεραν στο φως το γεγονός ότι οι συνθήκες εργασίας και τα έμφυλα στερεότυπα μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ψυχική υγεία των διδασκουσών. Αυτό συμβαίνει επειδή ο ακαδημαϊκός χώρος σκιαγραφείται από τις διδάσκουσες ως έντονα αγχωτικός και μπορεί να επηρεάσει αρνητικά και την προσωπική τους ζωής εξαιτίας του μεγάλου φόρτου εργασίας. Επιπροσθέτως, όσον αφορά τα έμφυλα στερεότυπα, αυτά φαίνεται να ενυπάρχουν και στο πανεπιστημιακό πλαίσιο, καθώς παρατηρείται κυρίως το “φαινόμενο της γυάλινης οροφής” (glass ceiling) το οποίο τροφοδοτείται από τις στερεοτυπικές κοινωνικές πεποιθήσεις σχετικά με το γυναικείο φύλο. Τα στερεότυπα αυτά δημιουργούν αρνητικά συναισθήματα στις διδάσκουσες, επειδή αποτελούν κατασκευές οι οποίες δεν στηρίζονται σε λογική βάση και μοιάζει δύσκολο να εξαλειφθούν. Συμπερασματικά, η παρούσα έρευνα ανοίγει τον δρόμο για την υλοποίηση περισσότερων ερευνών σχετικά με την ψυχική υγεία των διδασκουσών από τη στιγμή που στην Ελλάδα οι έρευνες επ΄αυτού δεν είναι επαρκείς____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________-The present research studies the working conditions in the university community, the gender stereotypes against women/teachers prevalent in academia and how these two parameters may affect the mental health of female lecturers. The research sample consists of 29 lecturers from the University of Western Macedonia from the Departments of Psychology, Primary Education, Preschool Education, Fine and Applied Arts, Agriculture, which are based in Florina, and International and European Studies, Communication and Digital Media, Electrical and Computer Engineering, and Economics, which are based in Kozani. In addition, the teachers come from all levels of the academic pyramid, i.e. from Lecturers to Specialist Teaching Staff. A qualitative approach was used for data collection, namely semi-structured interviews, and "Content Analysis/Textual Analysis" was chosen for their analysis. The findings of the study show the fact that working conditions and gender stereotypes can negatively affect the mental health of teachers in academia. Indeed, academia is portrayed by female lecturers as highly stressful and can also negatively affect their personal lives due to the heavy workload. Moreover, as far as gender stereotypes are concerned, these seem to be inherent in the university context as well, as the “glass ceiling effect” is mainly observed, which seems to be fuelled by stereotypical social beliefs about the female gender. These stereotypes create negative feelings among female teachers in academia because they are constructs that are not based on a logical foundation and seem difficult to eliminate. In conclusion, the present study greases the way for more research on the mental health of female teachers in academia since in Greece there is not enough research on this topic.