Πρακτικές διαχείρισης σχολικής τάξης εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης: Ο ρόλος της επαγγελματικής εξουθένωσης και του σχολικού κλίματος

Abstract

Παρά τη συμβολή της διαχείρισης της σχολικής τάξης στην ποιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, παρατηρείται σημαντική υποδιερεύνηση των πρακτικών των εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σε συμπεριφορικά/διδακτικά ζητήματα τάξης, καθώς και των ατομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων που συμβάλλουν στην υιοθέτηση των συγκεκριμένων πρακτικών. Η παρούσα έρευνα διερεύνησε τις πρακτικές που τείνουν να υιοθετούν οι εκπαιδευτικοί Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, συνεκτιμώντας παράλληλα τον προβλεπτικό ρόλο της επαγγελματικής εξουθένωσης (ατομικός παράγοντας) και του αντιλαμβανόμενου σχολικού κλίματος (περιβαλλοντικός παράγοντας). Συνολικά, 253 καθηγητές/ήτριες (27.7% άνδρες) τυχαία επιλεγμένων δημοσίων Ημερήσιων Γυμνασίων, Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας και του νομού Χανίων συμπλήρωσαν έντυπα ή ηλεκτρονικά ένα ερωτηματολόγιο αυτο-αναφοράς που περιελάμβανε κλίμακες αναφερόμενες στις υπό μελέτη μεταβλητές (Behavior and Instructional Management Scale, Maslach Burnout Inventory, The Revised School Level Environment Questionnaire). Βάσει των αποτελεσμάτων, βρέθηκε πως οι παρεμβατικές πρακτικές διαχείρισης της συμπεριφοράς των μαθητών/τριών υιοθετήθηκαν σε βαθμό άνω του μέσου όρου, ενώ οι παρεμβατικές πρακτικές διαχείρισης διδασκαλίας εκφράστηκαν σε βαθμό κάτω του μέσου όρου. Οι πρακτικές διαχείρισης συμπεριφοράς φάνηκε να προβλέπονται σημαντικά πρωτίστως από τη διάσταση του σχολικού κλίματος που αφορά στους σχολικού πόρους και δευτερευόντως από το αίσθημα μειωμένης προσωπικής επίτευξης (ένδειξη επαγγελματικής εξουθένωσης). Ακολούθως, αποδείχθηκε ότι προβλέπονται από τη διάσταση σχολικού κλίματος που σχετίζεται με τις σχέσεις μεταξύ μαθητών/τριών και από τη συναισθηματική εξάντληση (ένδειξη επαγγελματικής εξουθένωσης). Οι πρακτικές διαχείρισης της διδασκαλίας φάνηκε να προβλέπονται σημαντικά πρωτίστως από το αίσθημα μειωμένης προσωπικής επίτευξης (ένδειξη επαγγελματικής εξουθένωσης) και δευτερευόντως από τη διάσταση του σχολικού κλίματος που συνδέεται με την εφαρμογή εκπαιδευτικών καινοτομιών καθώς και από την αποπροσωποποίηση (ένδειξη επαγγελματικής εξουθένωσης). Τέλος, το φύλο δεν αποδείχθηκε στατιστικώς σημαντικός διαφοροποιητικός παράγοντας ως προς τις πρακτικές διαχείρισης της σχολικής τάξης των εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Πέραν του εμπλουτισμού της διεθνούς και ιδίως της εγχώριας βιβλιογραφίας, τα ερευνητικά ευρήματα υποδεικνύουν την αναγκαιότητα εντατικοποίησης ψυχοπαιδαγωγικών δράσεων επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών αναφορικά με αποτελεσματικές στρατηγικές διαχείρισης συμπεριφοράς, καθώς και πρακτικών ενίσχυσης ατομικών και περιβαλλοντικών ψυχολογικών μηχανισμών για την υιοθέτηση λειτουργικών πρακτικών διαχείρισης της σχολικής τάξης.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Despite the contribution of classroom management to the quality of the educational process, secondary school teachers' practices in behavioral/teaching classroom issues, as well as the individual and context-related contributors to these practices are significantly under-investigated. The present study investigated the secondary school teachers’ classroom management practices, examining at the same time the contributing role of burnout (individual factor) and perceived school climate (perceived context-related factor). Overall, 253 female teachers (27.7% male) of randomly selected public mainstream and vocational secondary schools in Western and Central Macedonia and the prefecture of Chania completed face to face or online a self-report questionnaire, which included scales related to the variables involved (Behavior and Instructional Management Scale, Maslach Burnout Inventory, The Revised School Level Environment Questionnaire). Based on the results, it was found that students' interfering behavioral management practices were adopted above average, while interfering instructional management practices were expressed below average. Behavioral management practices seemed to be significantly predicted primarily by the school climate dimension of school resources and secondarily by feelings of reduced personal achievement (an indication of burnout). Subsequently, behavioral management practices seemed to be predicted by the school climate dimension related to relationships between students as well as by emotional exhaustion (an indicator of burnout). Teaching management practices appeared to be significantly predicted primarily by feelings of reduced personal accomplishment (an indicator of burnout) and secondarily by the school climate dimension related to the implementation of educational innovations as well as by depersonalization (an indicator of burnout). Finally, gender did not prove to be a statistically significant differentiating factor regarding secondary school teachers’ classroom management practices. In addition to the enrichment of international and especially domestic literature, the research findings indicate the necessity of intensifying psycho-educational training actions aimed at training secondary school teachers in effective strategies for managing student behaviors in the classroom, as well as practices to strengthen occupational and context-related psychological mechanisms which contribute to functional classroom management practices.