Τέχνη και πολιτιστικές βιομηχανίες υπό το πρίσμα της Κριτικής Θεωρίας
Abstract
Η Σχολή της Φρανκφούρτης έδωσε κορυφαίους στοχαστές στην παγκόσμια διανόηση, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζουν οι Μ. Χορκχάιμερ, Τ. Αντόρνο, Χ. Μαρκούζε, Β. Μπένγιαμιν και Γ. Χάμπερμας. Οι στοχαστές αυτοί επεξεργάστηκαν μια θεωρία για τη σύγχρονη κοινωνία και την πολυπλοκότητά της, η οποία πήρε το όνομα Κριτική Θεωρία. Ιδιαίτερη θέση στη θεωρία αυτή κατέχει ο σύγχρονος άνθρωπος ως υποκείμενο της ιστορικής πραγμάτωσης του Διαφωτισμού και η βιομηχανική μαζική κοινωνία στην οποία ζει. Στην παρούσα εργασία εξετάζονται τα προτάγματα της Κριτικής Θεωρίας, για την τέχνη, τη μαζική κουλτούρα και τον βιομηχανικό πολιτισμό της νεωτερικής εποχής. Αρχικά περιγράφεται η ιστορική πορεία της Σχολής της Φρανκφούρτης. Έπειτα παρουσιάζεται γενικά η Κριτική Θεωρία και σχολιάζονται οι διαφοροποιήσεις της. Στη συνέχεια εστιάζουμε στην κριτική που άσκησε η Σχολή της Φρανκφούρτης στη νεωτερικότητα και στον Διαφωτισμό, θεωρώντας ότι αποτελούν, με τα προτάγματά τους, το εφαλτήριο της σημερινής κοινωνίας. Ακολούθως πραγματευόμαστε την έννοια του εργαλειακού Λόγου, οριοθετούμε την τέχνη, όπως την είδαν οι στοχαστές της Φρανκφούρτης, και δίνουμε μια σύντομη ιστορική επισκόπηση των εννοιών κουλτούρα και πολιτισμός, για να αποπειραθούμε κατόπιν να περιγράψουμε πιο διεξοδικά τα τυποποιημένα μοτίβα /ιδέες των πρακτικών που εφαρμόζει η μαζική κουλτούρα, με σκοπό την αλλοτρίωση του ατόμου και την πολιτική συναίνεση της κοινωνίας στα καπιταλιστικά προτάγματα. Τέλος, παρουσιάζουμε τις προτάσεις που η Σχολή της Φρανκφούρτης διατύπωσε για τα προβλήματα που η ίδια εντόπισε, καθώς και την κριτική η οποία της ασκήθηκε από άλλες σχολές σκέψης και μεμονωμένους στοχαστές.