Οι αναπαραστάσεις του εθνικού εαυτού και του εθνικού άλλου στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού της περιόδου 1975- 2019 μέσα από την περίπτωση της Επανάστασης του 1821

Abstract

Το μάθημα της Ιστορίας στο σχολείο, διαχρονικά, αποτέλεσε το πεδίο παρεμβάσεων και απόπειρας ελέγχου της σχολικής γνώσης από τα σύγχρονα έθνη- κράτη στην προσπάθειά τους να διαμορφώσουν την εθνική ταυτότητα των νέων μελών της κοινωνίας και να επιτύχουν την ομοιογένεια στο εσωτερικό της. Σε αυτή την κατεύθυνση καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν τα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας, στα οποία αποκρυσταλλώνονται συγκεκριμένες αναπαραστάσεις για τον εθνικό εαυτό και τον εθνικό άλλο. Στην παρούσα εργασία μελετώνται οι αναπαραστάσεις του εθνικού εαυτού και του εθνικού άλλου μέσα από την περίπτωση της ελληνικής επανάστασης του 1821 όπως αυτή παρουσιάζεται στα σχολικά εγχειρίδια της ΣΤ΄ Δημοτικού της περιόδου 1975- 2019. Η εργασία αποτελείται από δύο μέρη, το θεωρητικό και το ερευνητικό. Το θεωρητικό μέρος αναφέρεται αφενός στην ιστορία ως σχολικό μάθημα και στους σκοπούς που καλείται να εξυπηρετήσει και αφετέρου στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας, στον ρόλο και στις λειτουργίες τους ως αναπόσπαστα στοιχεία της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Στο ερευνητικό μέρος της εργασίας παρουσιάζονται ο σκοπός και τα ερωτήματα της έρευνας, οι μεθοδολογικές επιλογές, η ανάλυση του υλικού καθώς επίσης και οι διαπιστώσεις και τα θέματα για συζήτηση που προκύπτουν από την έρευνα. Η μέθοδος που επιλέχθηκε για την ανάλυση των εγχειριδίων είναι η ποιοτική ανάλυση περιεχομένου. Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις της έρευνας, τα σχολικά εγχειρίδια της περιόδου 1975- 2019 διακρίνονται για τα έντονα εθνοκεντρικά στοιχεία τους και τις αρνητικές αναπαραστάσεις που αναπαράγουν για τον εθνικό άλλο παρά τις λιγοστές εκσυγχρονιστικές προσπάθειες που παρατηρούνται στα τέλη του 20ου και στις αρχές του 21ου αιώνα. The course of History in schools, over time, has been the field of interventions and attempts to control school knowledge by the modern nation-states in their effort to shape the national identity of the young members of society and achieve homogeneity within it. In this regard, school textbooks play a decisive role, in which specific representations of the national self and the national other are crystallized. The present study examines the representations of the national self and the national other through the case of the Greek revolution of 1821 as presented in the textbooks of the 6th grade of Primary School during the period 1975-2019. The study consists of two parts, the theoretical and the research. The theoretical part refers, firstly, to the history as a school subject and to the aims that it is called to serve and, secondly, to the history textbooks, to their role and functions as integral elements of the educational process. The research part of the study presents the purpose and questions of the research, the methodological choices, the analysis of the material as well as the findings and the topics for discussion that emerge from the research. The method chosen for the textbooks’ analysis is the qualitative content analysis. According to the findings of the research, the textbooks of the period 1975-2019 are distinguished for their strong ethnocentric elements and the negative representations they reproduce for the national other despite the few modernization efforts observed in the late 20th and early 21st century.