Tarkovsky, Shepitko, Klimov: Η Φαινομενολογία του Πολέμου στον Ύστερο Σοβιετικό Κινηματογράφο

Abstract

Στην παρούσα διπλωματική εργασία, με τίτλο Tarkovsky, Shepitko, Klimov: Η Φαινομενολογία του Πολέμου στον Ύστερο Σοβιετικό Κινηματογράφο, εξετάζονται οι εξής τρεις ταινίες με θέμα τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον ρόλο των σοβιετικών παρτιζάνων κατά τη διάρκειά του: Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν του Andrei Tarkovsky, Η Ανάβαση της Larisa Shepitko, Έλα να δεις του Elem Klimov. Στο θεωρητικό μέρος, αξιοποιούνται η θεωρία του Hayden White για τη μεταϊστορία και την αφηγηματικότητα της ιστοριογραφίας και για την ιστοριοφωτογραφία, η έρευνα του Paul Schrader πάνω στο ρεύμα του υπερβατικού κινηματογράφου, και οι κριτικές μελέτες των Siegfried Kracauer και Christian Metz πάνω στη φαινομενολογία και τη σημειωτική του κινηματογράφου, αντίστοιχα. Σκοπός της εργασίας είναι να αναδειχθούν η ιστοριογραφική και η αντιπολεμική δυναμική των τριών ταινιών υπό το πρίσμα του υπερβατικού είδους και να αναλυθούν οι φιλμικές τεχνικές με τις οποίες η απτή εμπόλεμη καθημερινότητα και η ασύλληπτη φρίκη των βιαιοπραγιών καταγράφονται και κατανοούνται από την κάμερα και κατ’ επέκταση από το μάτι του θεατή. Πώς μέσω του υπερβατικού είδους πηγαίνουμε από τον κόσμο-της-ζωής του Edmund Husserl στον κόσμο-του-κινηματογράφου του Kracauer; Και τι σημαίνει η βίωση του κινηματογράφου-κόσμου των ταινιών αυτών για την αναπαράσταση και την πρόσληψη της Ιστορίας και του πολέμου; In this dissertation titled Tarkovsky, Shepitko, Klimov: The Phenomenology of War in Late Soviet Cinema, the following three films, about the Second World War and the role of Soviet partisans during that time, are examined: Ivan’s Childhood by Andrei Tarkovsky, The Ascent by Larisa Shepitko, Come and See by Elem Klimov. The theoretical part utilizes the theory of metahistory, historiophoty and the narrativity of historiography by Hayden White, the research of Paul Schrader on transcendental cinema, and critical texts written by Siegfried Kracauer and Christian Metz on the phenomenology and the semiotics of cinema respectively. The purpose of the dissertation is to bring forth the historiographic and anti-war potential of these three films, as intensified by the transcendental style in cinema, and to analyze the filmic techniques of documenting and understanding both the palpable day-to-day reality of war and the unfathomable horrors of its violence through the camera lens and subsequently through the viewer’s eye. How do we move from Edmund Husserl’s lifeworld towards Kracauer’s filmworld through the transcendental style? And what does this living in the filmworld of these films mean for the representation and the reception of history and war?