«Ο άλλος ως εγώ» και «εγώ ως άλλος»: Μελέτη περίπτωσης για την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης σε μαθητές γυμνασίου μέσω της δημιουργικής γραφής και του θεάτρου

Abstract

Το εντεινόμενο στις μέρες μας προσφυγικό/μεταναστευτικό φαινόμενο επιφέρει κραδασμούς στις τοπικές κοινωνίες. Παρά το γεγονός ότι η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης με παιδιά σχολικής ηλικίας μπορεί να αποτελέσει έναν καταλυτικό μοχλό στη διαδικασία της σταδιακής ένταξης των προσφύγων/μεταναστών, υπάρχει έλλειμμα σχετικών ερευνών μέσα στο εκπαιδευτικό πλαίσιο. Παρόμοια έλλειψη ερευνών υπάρχει στη χρήση της Δημιουργικής Γραφής και του Θεάτρου στην εκπαίδευση ως κατάλληλων παιδαγωγικών εργαλείων προς αυτήν την κατεύθυνση. Η συγκεκριμένη έρευνα πραγματοποιήθηκε σε σχολείο της Βόρειας Ελλάδας με παιδιά ηλικίας 13 ετών. Τα ερευνητικά ερωτήματα ήταν: α) Πώς μπορεί να αναπτυχθεί η ενσυναίσθηση σε θέματα μετανάστευσης/προσφυγιάς (ειδική ενσυναίσθηση) χρησιμοποιώντας τεχνικές Δημιουργικής Γραφής και Θεάτρου και οδηγό κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας; β) Κατά πόσο μια παρέμβαση ενσυναίσθησης για μετανάστες/πρόσφυγες μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη της ενσυναίσθηση γενικότερα; Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε ήταν η μελέτη περίπτωσης (case study) με μικτή προσέγγιση που συνδυάζει ποιοτικές και ποσοτικές μεθόδους συλλογής δεδομένων και είναι επίσης επηρεασμένη από έρευνα καλλιτεχνικής φύσης. Όσον αφορά στα ποσοτικά αποτελέσματα παρατηρήθηκαν μικρές αποκλίσεις στη γνωστική και τη συναισθηματική ενσυναίσθηση με μια τάση για βελτίωση κυρίως σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Σε σχέση με τα ποιοτικά αποτελέσματα παρατηρήθηκαν αλλαγές στην ενσυναίσθηση των μαθητών απέναντι στους πρόσφυγες/μετανάστες, αλλά και στη γενική ενσυναίσθηση, όπως φαίνεται στα κείμενα Δημιουργικής Γραφής και στις ζωγραφιές τους. Παρά το γεγονός ότι το δείγμα είναι περιορισμένο και δεν μπορεί να γίνει γενίκευση, συμπεραίνεται ότι η Δημιουργική Γραφή και το Θέατρο, ως παιδαγωγικά εργαλεία, μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμες πρακτικές για την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, ειδικής και γενικής. The intensifying refugee/migration phenomenon nowadays creates shocks in local communities. Although the cultivation of empathy with school-age children can be a catalyst in the process of gradual integration of refugees/migrants, there is a lack of relevant research within the educational context. There is a similar lack of research in the use of Creative Writing and Theatre in education as appropriate pedagogical tools in this direction. The specific research was carried out in a school in Northern Greece with children aged 13 years. The research questions were: a) How can the awareness of immigration / refugee issues be developed (special empathy) using Creative Writing and Theater techniques guided by the use of Modern Greek Literature texts? b) To what extent can an intervention designed to increase empathy around refugee/ immigrant issues contribute to the development of empathy in general? The methodology used was a case study with a mixed approach that combines qualitative and quantitative methods of data collection and is also influenced by research of an artistic nature. In terms of quantitative results small discrepancies in cognitive and emotional empathy were observed with a tendency for improvement mainly in students with learning difficulties. In relation to the qualitative results, changes were observed in the students empathy towards refugees/immigrants, but also in the general empathy, as shown in the creative writing texts and their drawings. Although the sample is limited and cannot be generalized, it is concluded that Creative Writing and Theatre, as pedagogical tools, can be useful practices for cultivating empathy, specific and general.