Oι δρόμοι του Ζεν στη δυτική σκέψη. Αποδοχή και απόρριψη

Abstract

Αντικείμενο και στόχος εκπόνησης, μέσα από την απαγωγική βιβλιογραφική μελέτη, είναι η παρουσίαση, περιγραφή, ανάλυση και σύγκριση δύο βιβλίων. Σημείο εκκίνησης της παρούσας εργασίας είναι η ανατολική φιλοσοφία και συγκεκριμένα, το κομμάτι εκείνο που σχετίζεται με το «Ζεν», όπως αυτό αποδίδεται μέσα από τους δυτικούς σχολιαστές. Η έμφαση δίνεται στην ερμηνευτική ανάγνωση δύο βιβλίων με στόχο τη διερεύνηση του νοήματος που δίνουν στη φιλοσοφία του «Ζεν» οι φιλόσοφοι Άλαν Ουάττς και Φρανσουά Ζουλιέν όπως, εξελικτικά, διαγράφεται μέσα από τα βιβλία τους. Δεδομένου ότι ο άνθρωπος, χαρακτηρίζεται, μεταξύ άλλων, και από την κινητήρια ανάγκη για κατανόηση, νοηματοδότηση και ερμηνεία, η εργασία αυτή παρέχει ένα πλαίσιο αποσαφήνισης των βασικών εννοιών της φιλοσοφίας του «Ζεν» και των διαφόρων τρόπων αναπαραγωγής ή δημιουργίας νοήματος από τους δυτικούς φιλοσόφους. Με την ερμηνευτική ανάγνωση του βιβλίου The way of Zen εξετάζεται, τόσο το «Τάο» και το ιστορικο-πολιτισμικό πλαίσιο εμφάνισης της φιλοσοφίας του «Ζεν» όσο και η πρακτική εφαρμογή του. Μέσα από παραπομπές από τον λογοτεχνικό και περιπαικτικό λόγο του Ουάττς, μέσα από εικόνες της φύσης, παραδείγματα από την τέχνη και την ποίηση (ανθολογία «Haiku» και ποιήματα «κοάν») αναλύονται διάφορες πτυχές της καθημερινής ζωής στις οποίες έμπρακτα εφαρμόζεται η ανατολική φιλοσοφία. Ερευνώντας ένα τόσο διαφορετικό τρόπο σκέψης και δράσης συνάγεται και ο τρόπος με τον οποίο το ευρωπαϊκό πνεύμα μπορεί είτε να αναθεωρηθεί είτε να ανανεωθεί. Αναλύοντας την πραγματεία A treatise on efficacy: Between Western and Chinese Thinking απαριθμούνται και κατηγοριοποιούνται τα φιλοσοφικά πεδία εκείνα στα οποία διαφέρει η ανατολική από την ευρωπαϊκή σκέψη. Κύρια ερευνητικά πεδία είναι η έννοια της αποτελεσματικότητας, η έννοια του προτύπου και της εφαρμογής του, το έμμεσο και το διακριτό, η έννοια του δυναμικού της κατάστασης, η έννοια της ευκαιρίας και της δραστικότητας. Με την συγκεκριμένη εστίαση στην οπτική γωνία του συγγραφέα Ζουλιέν συνεξετάζονται οι διαφορετικοί δρόμοι που ακολουθεί και κατ’ επέκταση οργανώνεται το πνεύμα σε Ανατολή και Δύση. Με στόχο την κατάρτιση μιας σφαιρικής τοποθέτησης γύρω από τη φιλοσοφία του «Ζεν», πραγματοποιήθηκε συλλογή και σύγκριση πολλαπλών στοιχείων και χαρακτηριστικών μέσα από τις διαφορετικές αναγνωστικές προσεγγίσεις, καθώς και των προτάσεων εφαρμογής των φιλοσοφικών θεωρημάτων σε πρακτικό επίπεδο, όπως στον τομέα της πολεμικής δραστηριότητας, της διπλωματίας, της ηγεσίας και της τέχνης. Η παρούσα εργασία προκύπτει από τις προτεραιότητες εστίασης των δύο φιλοσόφων, αποτελεί ένα ισχυρό χρηστικό εργαλείο για τους αναγνώστες της ανατολικής φιλοσοφίας, δεδομένου ότι τα δύο βιβλία συνεξετάζονται, εμφανίζονται σημαντικές αποκλίσεις και συγκλίσεις οι οποίες αποδίδονται με πολλά διαφορετικά παραδείγματα, δίνοντας τη δυνατότητα επιλογής στον αναγνώστη, ώστε να καταλήξει μέσα από μια κριτική ματιά σε αντίστοιχα συμπεράσματα όσον αφορά το νόημα που θα δώσει στη φιλοσοφία του «Ζεν».