Μνημεία, γλυπτά και σύγχρονες καλλιτεχνικές παρεμβάσεις σε πρώην στρατόπεδα συγκέντρωσης: η περίπτωση του Νταχάου, τα «ξεχασμένα» θύματα και το φαινόμενο του «σκοτεινού τουρισμού»

Abstract

Στόχος της παρούσας εργασίας είναι η μελέτη των μνημείων, μνημειακών συμπλεγμάτων και θρησκευτικών μνημείων που ανεγέρθησαν σε πρώην στρατόπεδα συγκέντρωσης εις μνήμην των θυμάτων του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος. Με βασικό πεδίο μελέτης το πρώην στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, εξετάζεται πώς οι πολιτικές μνήμης επηρεάζουν και καθορίζουν τις μνημονικές πρακτικές και το μνημειακό τοπίο, αποδεικνύοντας ότι τα μνημεία μάς φανερώνουν περισσότερα για την εποχή που φτιάχτηκαν, παρά για το γεγονός στο οποίο αναφέρονται. Στο δεύτερο μέρος μελετάται η περίπτωση των «ξεχασμένων» θυμάτων, δηλαδή των επιζώντων των ναζιστικών εγκλημάτων που μετά το πέρας του πολέμου δεν έλαβαν την αναγνώριση που προσδοκούσαν. Αναλύονται οι λόγοι αποκλεισμού τους από το ιστορικό αφήγημα και πώς αυτός διαφαίνεται στα μνημεία που δημιουργήθηκαν, καθώς και οι προσπάθειές τους για ίση μεταχείριση. Ακόμη, εξετάζεται ποια είναι η θέση των σύγχρονων καλλιτεχνών απέναντί τους, αν υπάρχουν σήμερα μνημεία που αναφέρονται σε αυτά τα «ξεχασμένα» θύματα, καθώς και ποιες είναι οι καλλιτεχνικές πρακτικές που επιλέγουν οι δημιουργοί για να πραγματώσουν τη μνημόνευσή τους. Τέλος, θίγεται το φαινόμενο του σκοτεινού τουρισμού αλλά και το κατά πόσο η αυξημένη επισκεψιμότητα των πρώην στρατοπέδων συγκέντρωσης έχει απασχολήσει τη σύγχρονη τέχνη._____________________________________________________________________________________ ___The central purpose of this thesis is to explore the memorials, sculptural installations and religious monuments that have been built on the ground of former concentrations camps to honor the victims of the NS regime. With the former concentration camp of Dachau being the main case of study, I am trying to explain how politics of memory affect or even determine a nation’s mnemonic practices and its commemorative landscape, proving that memorials reveal us more about the time and people that created them than the historical events they commemorate. The second part of this study is about the “forgotten” victims, namely those camp survivors who were not recognized as victims after the end of World War II. After analyzing the reasons that lead to their exclusion and how this exclusion is mirrored in the existing memorials, I am laying out their struggle for equality. As another essential factor of their recognition, this thesis also examines contemporary artistic interventions dealing with the “forgotten” victims and whether artists are ready and willing to create contemporary memorials that commemorate these minorities, as well as the artistic practices they choose to use. The final chapter of this study addresses the concept of dark tourism and discusses contemporary art works commenting upon increased visitors’ numbers at former concentration camps memorial sites.