Η Ενσυναίσθηση στον Δημόσιο Πολιτικό Λόγο στην Ελλάδα

Abstract

Αναγνωρίζοντας την σημασία αλλά και τον «χώρο» που έχει λάβει ο όρος ενσυναίσθηση τόσο στον δημόσιο διάλογο όσο και στην σύγχρονη, κυρίως ξενόγλωσση, βιβλιογραφία, θεωρήθηκε ιδιαίτερα χρήσιμο να διεξαχθεί μία πρώτη αναζήτηση και καταγραφή της σχέσης και της επίδρασης που μπορεί να έχει στον πολιτικό λόγο όπως αυτός εκφράζεται θεσμικά σε ανάλογο περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, στην παρούσα έρευνα αναλύθηκε και αξιολογήθηκε υλικό πολιτικού λόγου το οποίο επιλέχθηκε με βάση συγκεκριμένα κριτήρια που αφορούσαν το θεματικό πλαίσιο της συζήτησης, το θεσμικό προφίλ των ομιλητών, το περιβάλλον εκφώνησης καθώς και την σύνθεση του άμεσου και έμμεσου ακροατηρίου. Σκοπός της έρευνας ήταν ο εντοπισμός στοιχείων τα οποία να αιτιολογούν την ύπαρξη ενσυναισθητικών επεισοδίων είτε αυτά είναι αυθεντικά είτε ισχυρισμοίεπικλήσεις τέτοιων επεισοδίων. Επίσης, επιχειρήθηκε η ταυτοποίηση και ο διαχωρισμός των ενσυναισθητικών επεισοδίων σε γνωστικά και συναισθηματικά, ενώ παράλληλα αναγνωρίστηκε σε κάθε περίπτωση το κοινό-στόχος το οποίο διαχωρίστηκε σε άμεσο και έμμεσο ακροατήριο. Βασική επιδίωξη της έρευνας ήταν η αναγνώριση της σχέσης και της επίδρασης της ενσυναίσθησης στους στόχους ενός πολιτικού λόγου. Σε αυτό το πλαίσιο, τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν ήταν τα χαρακτηριστικά του πολιτικού λόγου όπως παρουσιάζονται από την Φραγκουδάκη (1999), τα ρητορικά σχήματα της πειθούς σύμφωνα με τον Αριστοτέλη (Ρητορική) και οι λεξικογραμματικές επιλογές της Συστημικής Λειτουργικής Γραμματικής (ΣΛΓ) του Halliday (1999). Τα στοιχεία που προέκυψαν ύστερα από την ανάλυση και την αξιολόγηση των επιλεγέντων δειγμάτων-ομιλιών, οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι εκτός από τα αυθόρμητα και αυθεντικά ενσυναισθητικά επεισόδια (20) που βρίσκονται ενσωματωμένα στις ομιλίες τους (κυρίως γνωστικής φύσης), οι πολιτικοί επιδιώκουν να επικαλεστούν ή/και να ισχυριστούν τέτοια επεισόδια (23) με βασικό, και τις περισσότερες φορές, αποκλειστικό κοινό-στόχο το έμμεσο ακροατήριό τους (23), δηλαδή τους πολίτες. Σε ότι αφορά το είδος των ενσυναισθητικών επεισοδίων που παρατηρήθηκαν, ενώ στους ισχυρισμούς υπήρξε μία σχεδόν απόλυτη ισορροπία στον αριθμό των γνωστικών και συναισθηματικών επεισοδίων (12/11), στα αυθόρμητα επεισόδια η πλειονότητα ήταν γνωστικής φύσεως (13/7). v Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από τα αντλούμενα στοιχεία της έρευνας είναι ότι στην θεσμική πολιτική έχει αναγνωριστεί η σημαντικότητα του ρόλου της ενσυναίσθησης σε τέτοιο βαθμό που στις πολιτικές τους ομιλίες, οι πολιτικοί επιδιώκουν να «δημιουργήσουν» αντίστοιχα επεισόδια με σκοπό τον κατά το συμφέρον τους επηρεασμό της κοινής γνώμης_____________________________________ ________________________________________________ Acknowledging the importance as well as the “space” that the term “empathy” has recently acquired not only in the public domain but also in the modern, mainly foreign bibliography, it was considered extremely useful to conduct initial research and recording of the relationship and the influence it could exercise on political speech as institutionally delivered in respective domains. In the present survey, the analyzed and assessed samples of political speech were chosen based on specific criteria regarding the subject of the conversation, the institutional profile of the speakers, the speech domain and the composition of the direct and indirect audience. The purpose of this research was to find and list evidence which could justify the existence of empathetic episodes whether they are authentic or pleas-claims of. Furthermore, an attempt was made to identify and separate the empathetic episodes into cognitive and emotional ones, while at the same time the target audience was identified in each case and divided into direct and indirect one. The main aim of the research was to identify the relationship and the effect of empathy on the goals of a political speech. In this context, three methodological tools were used; the characteristics of political discourse as presented by Fragoudaki (1999), the rhetorical schemes of persuasion according to Aristotle (Rhetoric) and the lexicogrammatical options of Halliday's Systemic Functional Grammar (SFG) (1999). The evidence collected through the analysis and assessment of the chosen samplespeeches, led to the conclusion that except from the authentic and spontaneous empathetic episodes (20) integrated purposefully in the speeches (mainly of cognitive nature), politicians are inclined to plea or claim such episodes (23) with indirect audience, that is citizens, consisting their almost exclusive target-group. As far as the identified types of empathic episodes are considered, although claims-pleas showed an almost absolute balance in the number of cognitive and emotional empathic episodes (12/11), the authentic ones were mainly of emotional nature (13/7). The overall conclusion derived from the demonstrated evidence of the research is that the importance of the role that empathy plays in institutional policy has been recognized to such an extend that politician strive in their speeches to “create” respective episodes in order to maximize the influence they exert on public opinion.