Σύγκριση του Ελληνικού Συστήματος Υγείας με τα Συστήματα Υγείας της Ελβετίας, της Γερμανίας, της Αυστρίας και της Αγγλίας

Abstract

Η υγεία αποτελεί το μέγιστο ατομικό αγαθό κάθε ανθρώπου. Επίσης, η υγεία παίζει ένα σημαντικότατο ρόλο σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής με συνέπεια να εισέρχεται ολοένα και περισσότερο στον πολιτικό διάλογο και την πολιτική αντιπαράθεση. Η αστυφιλία σε συνδυασμό με τις σταδιακές δημογραφικές μεταβολές και την εκρηκτική εξέλιξη της ιατρικής διαγνωστικής και θεραπευτικής τεχνολογίας, αυξάνουν τις δαπάνες και πιέζουν αφόρητα τα συστήματα υγείας παγκοσμίως. Τα συστήματα υγείας παγκοσμίως εμφανίζουν μεταξύ τους εν μέρει σημαντικές διαφορές. Διακρίνουμε κυρίως τρεις (3) βασικούς τύπους (πίνακας 1). 1. Μοντέλο Bismarck: χρηματοδοτείται αποκλειστικά από εισφορές. 2. Μοντέλο Beveridge: χρηματοδοτείαι αποκλειστικά από φόρους των πολιτών. 3. Το ιδιωτικό μοντέλο: Η ιδιωτική ασφάλιση. Βεβαίως θα μπορούσε κανείς να φανταστεί και τη λειτουργία υβριδικών μορφών. Οι συνολικές δαπάνες των συστημάτων υγείας που συγκρίνονται σε αυτήν την εργασία, ως ποσοστό του ΑΕΠ κατατάσσονται ως εξής: Στην πρώτη θέση βρίσκονται οι Η.Π.Α. με 18.82%. Ακολουθούν η Γερμανία με 12,82%, το Ηνωμένο Βασίλειο με 11,98%, η Ελβετία με 11,80%, η Αυστρία με 11,47% και η Ελλάδα με 9,50% για το έτος 2020. Η χρηματοδότηση του συστήματος Bismarck βασίζεται στις «υποχρεωτικές ασφαλιστικές εισφορές», οι οποίες συνδέονται αποκλειστικά με το εισόδημα κάθε εργαζόμενου. Η διαχείριση γίνεται από τα ασφαλιστικά ταμεία που βρίσκονται υπό κρατικό έλεγχο. Οι υπηρεσίες υγείας παρέχονται κυρίως από ιδιωτικά ιδρύματα (νοσοκομεία, φαρμακεία κτλ.). Το σύστημα αυτό απαντά σχεδόν σε όλες της χώρες της Κ. Ευρώπης (Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία, Βέλγιο, Γαλλία, Σλοβενία κτλ.) και από το 2005 σε όλες της 2 χώρες της Α. Ευρώπης (Τσεχία, Σλοβακία, Εσθονία). Στο μοντέλο Beveridge τόσο η χρηματοδότηση όσο και οι υπηρεσίες υγείας παρέχονται από δημόσιους φορείς, όπως κρατικά νοσοκομεία και κοινοτικοί γιατροί. Η χρηματοδότηση γίνεται αποκλειστικά από τη φορολογία των πολιτών (εισόδημα, Φ.Π.Α., φόρος κληρονομιάς κτλ., Krasnici–Wenger, S.V., (2015). Όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως κοινωνικής, εργασιακής και υγειονομικής κατάστασης, καλύπτονται από μια βασική ασφάλιση. Μάλλον είναι ένα δικαιότερο σύστημα με μικρότερο κόστος. Αυτό το μοντέλο ασφάλισης εφαρμόζεται στις χώρες της Β. Ευρώπης (Σκανδιναβία, Δανία), το Ηνωμένο βασίλειο, την Ιρλανδία και τις χώρες της Ν. Ευρώπης (Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα και Κύπρος). Στο ιδιωτικό Μοντέλο περίθαλψης το κράτος δεν εμπλέκεται καθόλου στην ασφάλιση ασθενείας. Κατά κανόνα δεν υπάρχει υποχρέωση ασφάλισης. Τα ασφάλιστρα εξαρτώνται από την κατάσταση υγείας των πελατών. Οι ασφαλιστές προσφέρουν διάφορα πακέτα ασφάλισης τα οποία μπορεί να διαφέρουν πολύ μεταξύ τους και οι υπηρεσίες καταγράφονται με σαφήνεια σε συμβόλαια. Αυτό το σύστημα σε σχεδόν καθαρή μορφή υπήρχε στις Η.Π.Α. πριν την εφαρμογή του «Obama Care». Δυστυχώς το αμερικάνικο σύστημα θεωρείται ακριβό και αναποτελεσματικό. Κανένα εκ των τριών συστημάτων δεν εμφανίζεται σήμερα σε καθαρή μορφή σε κάποιο κράτος. Υπάρχουν μετατοπίσεις από το ένα σύστημα στο άλλο, σε συγκεκριμένους κλάδους ιατρικών υπηρεσιών. Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι το μοντέλο Bismarck επιδιώκει την καθιέρωση ενός επιπέδου περίθαλψης, ενώ το μοντέλο Beveridge στοχεύει στην εξασφάλιση ενός ελάχιστου ορίου επιβίωσης. 3 Μεταξύ όλων των μοντέλων υγείας παγκοσμίως παρατηρούνται ομοιότητες και διαφορές. Ακόμη και μεταξύ των γειτονικών χωρών Γερμανία, Αυστρία και Ελβετία οι οποίες έχουν το μοντέλο Bismarck παρατηρούνται πολλές διαφορές. Οι διαφορές αυτές εντοπίζονται στη χρηματοδότηση, τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα των δαπανών (Geissler et al., 2012). Για παράδειγμα, στη Γερμανία και την Ελβετία η πληρωμή των υπηρεσιών πραγματοποιείται βάσει της διάγνωσης, ενώ στην Αυστρία οι πληρωμές γίνονται βάσει της παρεχόμενης θεραπείας. Οι διαφορές στη χρηματοδότηση των παραπάνω μοντέλων κοινωνικής ασφάλισης έχουν ιστορικές ρίζες. Τα κράτη της Β. Ευρώπης είναι συνδεδεμένα με το μοντέλο Beveridge, ενώ οι χώρες της Κ. Ευρώπης στο μοντέλο Bismarck. Όμως σταδιακά οι διαφορές αυτές αμβλύνονται και παρατηρούμε π.χ. αύξηση των εισφορών σε κράτη του μοντέλου Beveridge και αύξηση της κρατικής επιχορήγησης σε κράτη του μοντέλου Bismarck. Δεδομένου ότι η σύγκλιση όλων των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης είναι πλέον φανερή, γεννάται το ερώτημα για τις αιτίες που την προκαλούν. Οι βασικές αιτίες είναι δύο: α) Η ανάγκη αντιμετώπισης της φτώχειας και των εισοδηματικών ανισοτήτων για συγκεκριμένες ομάδες και η εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής σε συνδυασμό με την οικονομική ανάπτυξη αφενός, και β) η αύξηση της ατομικής ασφάλειας και η μείωση των άγνωστων κοινωνικών κινδύνων αφετέρου. Αυτό επιτεύχθηκε με την ασφάλιση ενάντια στις ασθένειες, την ενεργεία και το γήρας. Σταδιακά όμως τα δεδομένα άλλαξαν παγκοσμίως. Οι δημογραφικές εξελίξεις, η υπογεννητικότητα, η γήρανση του πληθυσμού, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, επηρέασαν αρνητικά τη χρηματοδότηση των συστημάτων 4 κοινωνικής ασφάλισης. Έτσι, στο μοντέλο Bismarck, ολοένα και λιγότεροι άνθρωποι πληρώνουν ασφαλιστικές εισφορές για περισσότερους που χρειάζονται περίθαλψη, ενώ στο μοντέλο Beveridge, το σύστημα υγείας αφαιρεί ολοένα και περισσότερους πόρους από τους άλλους κλάδους του κρατικού προϋπολογισμού, με τους οποίους λειτουργεί ανταγωνιστικά. Τέλος, είναι άγνωστο σε ποιο βαθμό θα προσεγγίσουν τα συστήματα μεταξύ τους. Ένα όμως είναι βέβαιο: «όσο το βιοτικό επίπεδο μεταξύ των κρατών της Ευρώπης εμφανίζει έντονες ανισότητες, δεν αναμένεται η πλήρης σύγκλιση των συστημάτων υγείας (Α. Rohwer, 2008).