Εκπαίδευση μελλοντικών δασκάλων σε Ανοιχτά Διερευνητικά Περιβάλλοντα Μάθησης: οι αντιλήψεις τους για τον επιστημονικό γραμματισμό

Abstract

Ο επιστημονικός γραμματισμός συνοψίζει τους βασικούς σκοπούς της εκπαίδευσης των μαθητών στις Φυσικές Επιστήμες. Οι εκπαιδευτικοί είναι οι φορείς που καλούνται να υποστηρίξουν την εφαρμογή των επιδιώξεων των Προγραμμάτων Σπουδών για τον επιστημονικό γραμματισμό. Για το λόγο αυτό, είναι αναγκαία η κατάρτιση και επαγγελματική τους ανάπτυξη προς αυτόν το σκοπό. Τα Ανοιχτά Διερευνητικά Περιβάλλοντα Μάθησης αναδεικνύονται ως ένα, πολλά υποσχόμενο πεδίο, για να υποστηριχθεί αυτή η προσπάθεια. Η παρούσα εργασία εκθέτει την εξέλιξη των αντιλήψεων 37 μελλοντικών εκπαιδευτικών σχετικά με τον επιστημονικό γραμματισμό. Οι συμμετέχοντες έλαβαν μέρος σε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης, το οποίο υλοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας το 2015-2016. Το πρόγραμμα διήρκεσε 6 μήνες και περιελάμβανε μία σειρά συνεδριών, οι οποίες στόχευαν στην εξοικείωση των φοιτητών με τα Ανοιχτά Διερευνητικά Περιβάλλοντα Μάθησης και, ειδικότερα, στην άρτια προετοιμασία τους όσον αφορά το σχεδιασμό και την υλοποίηση Φεστιβάλ Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας. Οι βασικές κατευθύνσεις του προγράμματος ήταν τρεις: Επιστήμη και Τεχνολογία, Διερευνητικά Περιβάλλοντα Μάθησης και Μοντελοποίηση. Οι φοιτητές έλαβαν μέρος σε ποικιλία δραστηριοτήτων, ομαδικών και ατομικών, προσεγγίζοντας βιωματικά και ρητά τη μάθηση. Σκοπός της εργασίας ήταν να αποτυπώσει κατά πόσο οι αντιλήψεις των μελλοντικών εκπαιδευτικών για τον επιστημονικό γραμματισμό εξελίχθηκαν κατά τη διάρκεια του Προγράμματος. Το εργαλείο συλλογής δεδομένων ήταν ένα ερωτηματολόγιο ανοιχτού τύπου, που συμπληρώθηκε πριν και μετά την εκπαίδευσή τους. Η μέθοδος που ακολουθήθηκε ήταν η ποιοτική ανάλυση και συγκεκριμένα η ανάλυση περιεχομένου. Ο σχεδιασμός της έρευνας και η ανάλυση των δεδομένων βασίστηκε στα Πρότυπα Περιεχομένου για τον Επιστημονικό Γραμματισμό που προτείνει το National Research Council (1996, 2000, 2012), καθώς επίσης και στο κίνημα Science-Technology-Society. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν έπειτα από τη διερεύνηση των αντιλήψεων των εκπαιδευτικών, πριν και έπειτα από τη διεκπεραίωση του Προγράμματος, καταδεικνύουν ότι σημειώθηκε πρόοδος όσον αφορά τις αντιλήψεις των συμμετεχόντων για τον επιστημονικό γραμματισμό. Πιο συγκριμένα, οι φοιτητές έδειξαν να αναγνωρίζουν, εκτός από τη γνώση περιεχομένου, που μονοπώλησε τις απαντήσεις στην πρώτη καταγραφή, περισσότερες πτυχές του επιστημονικού γραμματισμού, όπως την ικανότητα διεξαγωγής διερευνήσεων και τις ικανότητες τεχνολογικού σχεδιασμού. Το γεγονός αυτό προβάλλει τη μετατόπιση των αντιλήψεων των συμμετεχόντων από τη γνώση περιεχομένου προς τη σημασία της διαδικαστικής γνώσης για την κατάκτηση του επιστημονικού γραμματισμού. Επιπλέον, διαφάνηκε ότι οι αντιλήψεις τους για τη σχέση Επιστήμης και Τεχνολογίας-Κοινωνίας διευρύνθηκαν σημαντικά. Αποτελεί επιτακτική ανάγκη για τη σύγχρονη εκπαίδευση να συμπεριλάβει στην εκπαίδευση των μελλοντικών εκπαιδευτικών προγράμματα προσανατολισμένα στην ενίσχυσή τους με γνώσεις και πρακτικές που θα τους καταστήσουν ικανούς να βοηθήσουν τους μαθητές να ανταποκριθούν στις προσδοκίες για επιστημονικό γραμματισμό. Μία προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση επιχειρήθηκε στην παρούσα εργασία. Scientific literacy summarizes the basic aims of students’ education concerning Science. Educators are those who are intended to promote the implementation of scientific literacy’s curriculum. Thus, training and professional development for this purpose are completely necessary. The Open Inquiry Learning Environments constitute an emerging and promising field needed to this attempt. This paper outlines the development of 37 primary student teachers’ perceptions about scientific literacy. Participants experienced a training program, which took place at the University of Western Macedonia during 2015-2016. The program lasted 6 months and included a series of sessions, aimed at familiarizing students with the Open Inquiry Learning Environments and, in particular, with their thorough preparation for the planning and implementation of Science and Technology Festivals. The main directions of this program were three: Science and Technology, Inquiry Learning Environments and Modeling. Students took part in a variety of activities, which were conducted in groups or individually, through experiential and explicit learning methods. The purpose of this paper was to emphasize whether the perceptions of potential teachers about scientific literacy have been further developed during this Program. The data collection tool was an open-ended questionnaire, completed before and after their training. The method followed was qualitative analysis and particularly content analysis. Research design and data analysis were based on the Content Science Literacy Standards proposed by the National Research Council (1996, 2000, 2012) and on Science, Technology & Society movement. The results followed from the analysis of teachers’ perceptions, before and after the Program, show that there has been progress in participants' perceptions about scientific literacy. More specifically, students seemed to recognize more aspects of scientific literacy, except for content knowledge dominating the answers in the first data entry, such as the inquiry ability and technological design capabilities. This indicates that participants' perceptions have moved from content knowledge towards the importance of procedural knowledge for the acquisition of scientific literacy. In addition, it was revealed that their perceptions of the relation between Science Technology and Society were considerably broadened. It is imperative that contemporary education include training programs for potential educators, aimed at developing their knowledge and practices needed for enabling students to meet the expectations about scientific literacy. This paper shows the attempt made concerning the above mentioned subject.