Διερεύνηση και αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας της εκπαίδευσης

Abstract

Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση και η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας της εκπαίδευσης. Πιο συγκεκριμένα, στην παρούσα διατριβή καταγράφεται το επίπεδο της αποτελεσματικότητας του συστήματος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ελλάδα μέσω της μελέτης της Τεχνικής Αποδοτικότητας των εκπαιδευτικών μονάδων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Σε πρώτο επίπεδο ανάλυσης η διατριβή μελετά την αποτελεσματικότητα του συστήματος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ελλάδα καταγράφοντας την Τεχνική Αποδοτικότητα με τη μέθοδο DEA (Data Envelopment Analysis – Περιβάλλουσα Ανάλυση Δεδομένων). Η DEA αποτελεί μια μη παραμετρική μέθοδο που επιτρέπει τη μέτρηση της αποδοτικότητας σε οργανισμούς και εκπαιδευτικές μονάδες, όπου πολλαπλές εισροές (inputs) παράγουν πολλαπλές εκροές (outputs). Στην παρούσα μελέτη οι μεταβλητές που χρησιμοποιούνται ως εισροές της εκπαιδευτικής διαδικασίας στα μοντέλα ανάλυσης της DEA είναι η αναλογία εκπαιδευτικών και μαθητών της εκπαιδευτικής μονάδας, η αναλογία επικουρικού προσωπικού και μαθητών εκπαιδευτικής μονάδας και η αναλογία ηλεκτρονικών υπολογιστών και μαθητών εκπαιδευτικής μονάδας. Αντίστοιχα, ως εκροές της εκπαιδευτικής διαδικασίας στην παρούσα μελέτη θεωρούνται ο μέσος όρος του βαθμού πρόσβασης των μαθητών της εκπαιδευτικής μονάδας στις Πανελλαδικές εξετάσεις για τα σχολικά έτη 2014 - 15 και 2015 - 16 και το ποσοστό των επιτυχόντων μαθητών που εισήχθησαν σε ιδρύματα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης της χώρας μέσω των Πανελλαδικών εξετάσεων. Σε δεύτερο επίπεδο ανάλυσης, χρησιμοποιήθηκε η τεχνική της ανάλυσης γραμμικής παλινδρόμησης και εξετάστηκε η πρόβλεψη της Τεχνικής Αποδοτικότητας των εκπαιδευτικών μονάδων, όπως αυτή προέκυψε από το 1ο επίπεδο ανάλυσης, από παράγοντες του άμεσου και του ευρύτερου περιβάλλοντος των εκπαιδευτικών μονάδων. Οι παράγοντες που βρίσκονται στο άμεσο σχολικό περιβάλλον και εξετάστηκαν, είναι το μέγεθος της εκπαιδευτικής μονάδας, τα προσόντα του εκπαιδευτικού προσωπικού και τα έτη υπηρεσίας του εκπαιδευτικού προσωπικού της κάθε εκπαιδευτικής μονάδας καθώς και οι λειτουργικές δαπάνες ανά μαθητή της κάθε εκπαιδευτικής μονάδας. Επίσης, με την ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης εξετάστηκαν και παράγοντες από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον της εκπαιδευτικής μονάδας, όπως το κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (κκΑΕΠ), το μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων της περιοχής που εδρεύει η εκπαιδευτική μονάδα και το ποσοστό ανεργίας της περιοχής της εκπαιδευτικής μονάδας. Για το 1ο επίπεδο ανάλυσης, εφαρμόζοντας τη μέθοδο DEA, δημιουργήθηκαν 5 μοντέλα με διαφορετικό κάθε φορά συνδυασμό εισροών και εκροών και από την ανάλυση τους προέκυψε ότι κατά μέσο όρο το 13,8% των εκπαιδευτικών μονάδων θεωρήθηκε Τεχνικά Αποδοτικό. Συγκεκριμένα, κατά μέσο όρο 4 εκπαιδευτικές μονάδες στο σύνολο των 29 είχαν επίπεδο Τεχνικής Αποδοτικότητας που έφτανε το 100%, σε κάθε μοντέλο ανάλυσης της μεθόδου DEA. Οι αποδοτικές μονάδες δημιούργησαν ένα βέλτιστο όριο για τις υπόλοιπες εκπαιδευτικές μονάδες, οι οποίες εμφάνισαν χαμηλότερα επίπεδα αποδοτικότητας. Επίσης, στο πλαίσιο της ανάλυσης DEA, για το κάθε μοντέλο έγινε ξεχωριστά η ανάλυση των περιθωρίων χαλάρωσης (slacks) των εισροών με ταυτόχρονη βελτίωση των εκροών (projection), έτσι ώστε να καταγραφούν τα περιθώρια και οι δυνατότητες που έχουν οι μη αποδοτικές εκπαιδευτικές μονάδες, ως προς το επίπεδο Τεχνικής Αποδοτικότητας, να αυξήσουν την αποδοτικότητα τους, χωρίς την απαίτηση πρόσθετων εισροών και πόρων. Από την ανάλυση του 2ου επιπέδου προέκυψε ότι από τις μεταβλητές του άμεσου σχολικού περιβάλλοντος που συμμετείχαν στην ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης, αυτή που επιδρά θετικά και σημαντικά στην Τεχνική Αποδοτικότητα είναι τα έτη υπηρεσίας των εκπαιδευτικών της εκπαιδευτικής μονάδας, ενώ το μέγεθος της εκπαιδευτικής μονάδας, οι λειτουργικές δαπάνες ανά μαθητή και τα προσόντα των εκπαιδευτικών στην περίπτωση της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας δεν φάνηκαν να επηρεάζουν σημαντικά την Τεχνική Αποδοτικότητα των εκπαιδευτικών μονάδων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αναφορικά με τις μεταβλητές του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος, το κκΑΕΠ, το μορφωτικό επίπεδο και το ποσοστό ανεργίας της περιοχής της εκπαιδευτικής μονάδας δεν εμφάνισαν στατιστικά σημαντική επιρροή στην Τεχνική Αποδοτικότητα όπως προέκυψε από την ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης. The corresponding dissertation, evaluates the effectiveness and the Technical Efficiency of secondary education units in the region of Western Macedonia in Greece. Data analysis is divided in two stages. First stage analysis is assessing the effectiveness of the educational system in Greece, with focus in the secondary education, using Data Envelopment Analysis (DEA). DEA is a nonparametric method that allows measurement of efficiency in cases where multiple inputs produce multiple outputs. In this study the inputs chosen are: the teacher student ratio, the staff student ratio and the computer student ratio of each educational unit. The output (student performance) refers to the student’s achievement in the national exams during the school years of 2014 – 15 and 2015 – 16. In this first stage analysis, output efficiency scores were estimated by solving a standard DEA (output - oriented VRS) problem with school units as Decision Making Units (DMUs). In the second stage analysis, these efficiency scores, derived from the first stage analysis, were explained in a regression with the environmental variables as independent variables. The independent variables chosen were divided in two categories: the variables from the direct school environment (school size, teacher’s experience, teacher’s qualifications and per student expenses) and variables from the wider social environment in which each school operates (GDP per capita, unemployment rate and educational level of each school’s area). Results from the first stage analysis show that 4 out of the 29 educational units in each of the 5 DEA models were characterized as technical efficient units. These units became benchmarks for all the others with lower efficiency. Furthermore, for each model, information on the possible slacks of the inputs and the possible projection of the outputs was analyzed. In the second stage analysis, results from regression analysis show that from the independent variables, from the direct school environment, teachers’ experience significantly affects school efficiency while teacher’s qualifications, school size and per student expenses do not affect school efficiency of secondary education units in the region of Western Macedonia. Concerning the variables from the wider social environment, GDP per capita, unemployment rate and educational level in each school’s area didn’t show a statistically significant effect on the technical efficiency of the educational units.