Το μοντέλο Λουμπόκ: η ρωσική παράδοση στην πατριωτική προπαγάνδα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου

Abstract

Στα πλαίσια της εργασίας μελετήσαμε ένα από τα πιο σημαντικά κομμάτια της Ρωσικής πρωτοπορίας το μοντέλο Λουμπόκ στο πέρασμα του χρόνου. Η σύλληψη του θέματος της έρευνας έγινε κατά την επίσκεψη στο κρατικό μουσείο σύγχρονης τέχνης και στη συλλογή Κωστάκη που εμπεριέχει αυτά τα έργα. Στην εργασία εξετάζουμε περισσότερο στην ανάδειξη της προπαγάνδας και της σημειωτικής ερμηνείας παρά στην αισθητική πρόληψη. Η ρώσικη πρωτοπορία (1910-1930) συνιστά το πεδίο της τέχνης και της επανάστασης με κοινό χαρακτηριστικό: την απόρριψη του καλλιτεχνικού παρελθόντος και την αναζήτηση καινοτόμων μορφών και μέσων έκφρασης στα διάφορα είδη της τέχνης και τη μεταξύ τους σύνδεση, στο φως των κοινωνικο-οικονομικών εξελίξεων εκείνης της περιόδου. Γίνεται μια αναφορά στους κυριότερους δημιουργούς αυτών των έργων, τα οποία είχαν σαν πρωταγωνιστές ανώνυμους ήρωες. Η κατηγοριοποίηση των έργων έγινε ακολουθώντας την ιστορική, ερμηνευτική και τη σημειωτική ανάλυση της εικόνας με βάση ένα συγκεκριμένο μοντέλο ανάλυσης το οποίο στηρίζεται και αναλύεται μέσω της σημειωτικής ανάλυσης του οπτικού υλικού. Για την περιγραφή και την ανάλυση εφαρμόζεται το μοντέλο των Kress και Leeuwen (1996), όσον αφορά στην ανάγνωση της οπτικής επικοινωνίας. Για τη σημειωτική ανάλυση χρησιμοποιούμε τη συμπαραδήλωση και τη θεωρία του βλέμματος. Μετερευνητικά προτείνουμε τη σύγκριση σε επίπεδο προπαγάνδας με την αφίσα του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου στην οποία παρατηρούμε αρκετές διαφορές, αλλά και ομοιότητες. Η προπαγάνδα βρήκε πρόσφορο έδαφος για να συντελεστεί, διότι για πρώτη φορά στην ιστορία του κόσμου διαμορφώθηκαν ακροατήρια και κοινό εκατομμυρίων ανθρώπων vs στα κλασικά, καλλιεργημένα, φιλότεχνα αστικά και αριστοκρατικά ακροατήρια. The lubki (sing. lubok) are Russian handmade folk prints representing a rich and expressive layer of this country’s culture, history and art. These once popular simple printed pictures coloured by hand eloquently speak about life and outlook of the common people of the past. First these broadsides were called friazhskie (coming from the West), then “funny sheets” and for a long time prostoviki (simple things) or the common people’s pictures. In the 19th century they got the name of lubok. Lubok pictures are creations of unknown folk masters. Labeled as vulgar by the top-drawer, the folk art, nevertheless, once rapidly developed and played an important role in society. Today lubok specimens are treated as particularly valuable cultural heritage and are subject to collecting and thorough research by many scholars in Russia and abroad. They occupy a merited place in fine arts museums, where they neighbour works by the greatest masters of the past. During the first months of the war a group of avant-garde artists, including K. Malevich, M. Larionov, and A. Lentulov, founded the Segodnyashny Lubok (“Today's popular print") circle. They wed a specific naive and primitive artistic language to the individual manner of each artist. As part of this work, we studied one of the most important pieces of the Russian avantgarde model Lubbock over time. The topic of our research became during our visit to the State Museum of Contemporary Art and the Costakis collection containing these posters in Thessaloniki. The visit was a unique experience and our basic motivation in preparing this research. We focus on the emergence of the propaganda and we apply the semiotic interpretation rather than aesthetics prevention. Historically we are interested in the ideological, social and the political background to consolidate the environment under which these posters had been developed, but also inspired by their creators. Finally we recommend comparing these posters of propaganda with the poster of the Second World War in which we observe several differences but also similarities