Διδακτική αξιοποίηση του Κοζανίτικου ιδιώματος

Abstract

Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να γίνει μία πρόταση για τη διδακτική αξιοποίηση του κοζανίτικου ιδιώματος στα πλαίσια των γραμματισμών και των πολυγραμματισμών, μέσω ενδεικτικών προτεινόμενων δραστηριοτήτων. Επιδιώκεται να δοθεί το υλικό εκείνο, που θα είναι χρήσιμο για τον εκπαιδευτικό, αφενός, της ευρύτερης περιοχής της Κοζάνης, αλλά και αφετέρου, σε πανελλήνιο επίπεδο, ώστε να φέρει σε επαφή τους μαθητές του με τα γλωσσικά ιδιώματα. Στο πρώτο εισαγωγικό κομμάτι αφού γίνει διάκριση των όρων της γλώσσας της διαλέκτου και του ιδιώματος παρουσιάζεται το γλωσσικό ιδίωμα της Κοζάνης, της γλωσσικής ποικιλίας, δηλαδή, που επιλέχτηκε η διδακτική της αξιοποίηση. Αναδεικνύεται φυσικά ως εξαιρετικά μεγάλης σημασίας η επαφή και η καλύτερη γνώση των γλωσσικών ποικιλιών, τόσο για την καλύτερη γνώση του ιδίου, αλλά πρωτίστως της νόρμας, εν προκειμένω της Κοινής Νέας Ελληνικής, μέσα από την αντιπαραβολή και συσχέτιση των δύο ποικιλιών σε όλα τα επίπεδα τις γλωσσικής ανάλυσης. Βασικός φορέας για την πραγμάτωση των προηγουμένων είναι το ίδιο το σχολείο. Ωστόσο, με μία έρευνα στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου παρατηρείται πως δεν υπάρχει η δέουσα πρόβλεψη για την επαφή των μαθητών με τις γεωγραφικές γλωσσικές ποικιλίες. Με αφορμή την ελληνική εκπαίδευση ακολουθεί η παρουσίαση των διδακτικών πρακτικών που έχουν επιλεχθεί για την επαφή με τις γλωσσικές ποικιλίες σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Το δεύτερο κεφάλαιο επικεντρώνεται στην παρουσίαση του κοζανίτικου ιδιώματος στα τέσσερα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης. Διεξοδική μνεία γίνεται σε εκείνα τα γλωσσικά στοιχεία που αξιοποιήθηκαν ως υλικό για τις ενδεικτικές προτεινόμενες δραστηριότητες που ακολουθούν. Τέλος, το τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο αποτελεί τη διδακτική πρόταση. Οι δέκα δραστηριότητες που επιλέχτηκαν βασίζονται στις θεωρίες των γραμματισμών και των πολυγραμματισμών. Κατά συνέπεια η επαφή με το γλωσσικό ιδίωμα έρχεται από ένα ευρύ φάσμα πολιτισμικών πηγών, όπως επιστολή, παροιμίες και δημοτικά τραγούδια. Παράλληλα επιδιώκεται η διαθεματική προσέγγιση του ιδιώματος και με τους εξωγλωσσικούς τομείς της ιστορίας, της λαογραφίας, της κοινωνιολογίας και του πολιτισμού. Στα πλαίσια των όσων προαναφέρθηκαν συνάγεται πως υιοθετήθηκε η πρακτική του Σχεδίου της θεωρίας των πολυγραμματισμών, όπου οι μαθητές καθοδηγούνται από τον διδάσκοντα για την άντλησης γνώσης μέσα από τα διάφορα είδη κειμένων, καλούνται να τα επεξεργάζονται κριτικά και τέλος, να συνθέσουν οι ίδιοι προτάσεις ή και ένα μικρό κείμενο, που θα αποτελέσουν πλέον μια νέα πηγή ιδιωματικού λόγου. Οι ενδεικτικά προτεινόμενες δραστηριότητες απευθύνονται σε μαθητές Γυμνασίου, καθώς οι προβλεπόμενοι διδακτικοί στόχοι ανταποκρίνονται στους αντίστοιχους για την Κοινή Νέα Ελληνική, όπως προβλέπονται από τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών της Νεοελληνικής γλώσσας για τις τρεις τάξεις. The aim of this paper is a teaching approach of the idiom of Kozani through specific suggested activities based on the theory of literacies and multiliteracies. The main expectation is that the teacher of every modern Greek idiom will have a useful tool so as his students acquire knowledge of the geographical language variation. In the first part the terms of language, dialect and idiom are being discussed and especially the idiom of Kozani, the idiom that is chosen for the following activities. Teaching an idiom is not only helpful to understand better this specific linguistic variation but also the standard language comparing and contrasting them both on the levels of phonology, phonetics, morphology and syntax. An examination of the curricula of the modern Greek language indicates that with the exception of only few cases the language policy does not include a teaching language variations orientation. Based on this situation it is of great importance to have a look at the educational policies on dialects and idioms in some countries of Europe and in United States of America. The second part of the essay presents the idiom of Kozani and especially the language elements that have been used on the activities of the following part. The third and last part presents the suggested teaching approaches of the idiom of Kozani. As it was said above, these ten activities are based on the theories of literacies and multiliteracies. That means that the dialectical texts that were chosen are from a wide cultural environment. Furthermore, inter curricular approach of history, culture and sociology is being suggested. Based on the theory of Design the activities help students to derive knowledge of the idiom through the different types of texts, to process critically and even to create their own unique idiomatic text of a creative teaching process of ten activities. These activities are designed for students of Middle school as the teaching goals are related to the ones of teaching modern Greek.