Μελέτη των κειμενικών αποσπασμάτων στα βιβλία Γλώσσας και Λογοτεχνίας του Δημοτικού και του Γυμνασίου: Διαχρονική προσέγγιση

Abstract

Το μάθημα της λογοτεχνίας, σύμφωνα με το περιεχόμενο του ισχύοντος Προγράμματος Σπουδών για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο (2004), διδάσκεται μέσω ανθολογίων, κυρίως, με αποσπάσματα ποιημάτων, διηγημάτων και μυθιστορημάτων (ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ, 2003). Τα κείμενα είναι αυθεντικά ή διασκευασμένα. Τα νέα αναλυτικά προγράμματα για τη Γλώσσα και τη Λογοτεχνία (2011), ωστόσο, στον αντίποδα της κυριαρχίας της αποσπασματικότητας, εισηγούνται τη διδασκαλία ολόκληρου λογοτεχνικού έργου, στην κατεύθυνση της εμπέδωσης της λογοτεχνικότητας του κειμένου. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η καταγραφή και η μελέτη των αποσπασμάτων που περιλαμβάνονται στα εγχειρίδια της Γλώσσας της Στ Δημοτικού ( ελαλίδης, κ.ά., Ιορδανίδου, κ.ά., χ.χ.), του Ανθολογίου της Ε και Στ Δημοτικού (Κατσίκη-Γκίβαλου, κ.ά., 200 ), της Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ Γυμνασίου (Κατσαρού, κ.ά., 2006) και των Κειμένων Λογοτεχνίας της Γ Γυμνασίου (Γρηγοριάδης, κ.ά., 2000 Καγιαλής, κ.ά., 2006). Τα εγχειρίδια των τάξεων αυτών επιλέχτηκαν ως καίρια λόγω του ότι οι συγκεκριμένες τάξεις είναι τάξεις μετάβασης από τη μια σχολική βαθμίδα στην άλλη και είναι κρίσιμες για την εξέλιξη των μαθητών. Η μελέτη των αποσπασμάτων έγινε για να εξεταστούν οι λόγοι που συγκεκριμένοι συγγραφείς και αποσπάσματα επαναλαμβάνονται στα εγχειρίδια και των δύο τάξεων και τι μηνύματα και αξίες προβάλλονται στους μαθητές. Για την εξαγωγή των συμπερασμάτων τα αποτελέσματα μελετήθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά. Συγκεκριμένα, αφού έγινε η καταγραφή και η καταμέτρηση των αποσπασμάτων διερευνήθηκαν τα κειμενικά είδη στα οποία ανήκουν, η εργογραφία των συγγραφέων με τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης, τα εισαγωγικά σημειώματα που συνοδεύουν τα αποσπάσματα, οι εικόνες και οι προτεινόμενες εργασίες. Έπειτα έγινε σύγκριση αποσπασμάτων μεταξύ τους και ιδιαίτερα όταν υπήρχαν ίδια αποσπάσματα στα εγχειρίδια και των δύο τάξεων και καταγράφηκαν ομοιότητες και διαφορές αυτών. Συγκρίθηκε, ακόμη, το έργο των συγγραφέων και η χρονική περίοδος που εντάσσεται ο καθένας. Τα αυθεντικά, τα χρηστικά και τα λογοτεχνικά κείμενα (κυρίως τα μυθιστορήματα) υπερτερούν στα νέα βιβλία της Γλώσσας της Στ Δημοτικού και των Κειμένων Ν. Λογοτεχνίας της Γ Γυμνασίου σε σύγκριση με την προγενέστερη σειρά των εγχειριδίων. Εξάλλου διαπιστώθηκε ότι οι λογοτέχνες με τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης ήταν: ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Διονύσιος Σολωμός, ο Μακρυγιάννης, ο Γιάννης Ρίτσος και ο Ευγένιος Τριβιζάς. Τα εθνικά ιδεώδη, η αγάπη για την πατρίδα, η ελληνικότητα, η θρησκευτικότητα, η ιστορικότητα και η εθνική ταυτότητα προβάλλονται έντονα τόσο στα αποσπάσματα των Ελύτη, Σολωμού, Μακρυγιάννη και Ρίτσου, όσο και στις προτεινόμενες εργασίες που τα συνοδεύουν, ενώ η φαντασία, η δημιουργικότητα και η τέρψη κατακλύζουν τα αποσπάσματα του Τριβιζά.he subject of the Literature, according to the context of the current Program of Studies for the elementary and for the High School (2004) is being taught through anthologies and mainly through extracts of poems, short stories and novels (2003). The texts are authentic or adapted. However, the new syllabus for the subjects of Language and Literature (2011) as opposing to the dominance of the fragmentation is introducing the teaching of the whole literary work towards the consolidation of the literary text. The aim of this dissertation is to record and to study the extracts that are included in the Language books of the sixth grade of the elementary school ( ελαλίδης, κ.ά., Ιορδανίδου, κ.ά., 2006) in the Anthology of the fifth and sixth grade of the elementary school (Κατσίκη-Γκίβαλου, κ.ά., 2001) and in the Language and Literature books of the third grade of High School (Γρηγοριάδης, κ.ά., 2000 Καγιαλής, κ.ά., 2006). These books of these specific classes have been chosen as the main ones for the research because of the fact that these grades are the transition grades from one school level to the other and they are critical for the students’ evolution. The study of the extracts has been done so as to test the specific reasons that certain authors and extracts are being repeated in the books of both classes and which are the messages and the values that they want to transfer to the students. For the elicitation of the conclusions, the results have been calculated quantitatively and qualitatively. More specifically, after the completion of the recording and the counting of the extracts, it took place an examination of the text types including the literary work of the authors with the most frequent presence in the books, the introductory texts that accompany the extracts, the images and the recommended assignments. Then a comparison among the extracts has been done and more specifically when the same extracts could be found in the books of both classes. From this comparison I recorded their similarities and differences. Furthermore, it was compared the literary work of each author and the time period in which they belong. The authentic, the usable and the literary texts (especially the novels) are the types of the texts that outnumber in the Language books of the sixth grade of the elementary school and in the Literature books of the third grade of High School in contrast to the previous book series. Nevertheless, it was discovered that the literary authors with the most frequency were: Odysseas Elytis, Dionisios Solomos, Makrigiannis, Giannis Ritsos and Eugenios Trivizas. The national ideals, the feeling of love for the homeland, the “Greekness”, the religiosity, the historicity and the national identity are the topics that are not only the most dominant in the extracts of Elytis, Solomos, Makrigiannis and Ritsos, but also in the recommended assignments that accompany them. On the other hand, the imagination, the creativity and the entertainment are the main topics of Trivizas.