Η συζήτηση για την τέχνη στο δημόσιο λόγο ως επιφαινόμενο της εργαλειακής της πρόσληψης: τρεις περιπτώσεις από την ευρωπαϊκή διανόηση

Abstract

Στην εργασία αυτή προσεγγίζονται τρεις περιπτώσεις δημόσιας συζήτησης για την τέχνη, από τον 18ο, τον 19ο και τον 20ο αιώνα: Η διαφωνία μεταξύ Jean Jacques Rousseau και Jean Le Rond d’Alembert περί του ρόλου του θεάματος, οι αντιδράσεις που προκάλεσε το μυθιστόρημα του Ivan Turgenev «Πατέρες και Υιοί» και η έντονη συζήτηση που πυροδότησε η ταινία «Skammen» του Ingmar Bergman. Έμφαση δίνεται στο ρόλο των αντιδράσεων ως εργαλειακές προσλήψεις της τέχνης, η οποία ως συμπύκνωμα ιστορικοκοινωνικού φορτίου, κατά τις προσπάθειες προσοικείωσής της από το κοινωνικό στρώμα της διανόησης, αντανακλά τις υλικοπνευματικές κατακτήσεις της ανθρωπότητας και τις δυναμικές υπέρβασής τους που εγκυμονούν. Τα ιστορικά συγκείμενα στα οποία εντάσσονται είναι μεταβατικά και βρίθουν από αντίρροπες τάσεις: Διαφωτισμός στη δυτική Ευρώπη, προεπαναστατική τσαρική Ρωσία και το κίνημα του ‘60 ως απότοκο της ψυχροπολεμικής κλιμάκωσης. Προσπαθώντας να εξετάσουμε κάθε βασική παράμετρο στην πορεία της ιστορικής της κίνησης, εστιάζουμε στη συζήτηση για την τέχνη, προκειμένου να καταδείξουμε τις ιστορικοκοινωνικές προϋποθέσεις του περιεχομένου της και την κοινωνικοποιητική δυναμική της. This paper approaches three cases of public discussion of art from the 18th, 19th and 20th centuries: The disagreement between Jean Jacques Rousseau and Jean Le Rond d'Alembert over the role of the spectacle, the reactions caused by Ivan Turgenev’s novel "Fathers and Sons" and the heated debate that sparked Ingmar Bergman's "Skammen." Emphasis is placed on the role of reactions as instrumental recruitment of art, which as a condensate of historical and social burden, during intelligentsia’ s attempts to attain it, reflects the materialist and mental conquests of humanity and the dynamic of its transcendence that embodies. The historical contexts to which they belong are transitory and full of opposing tendencies: Enlightenment in Western Europe, pre-revolutionary tsarist Russia and the ‘60s movement as a result of the Cold War escalation. Trying to examine each key parameter in the course of its historical movement, we focus on the discussion of art in order to demonstrate the historical and social conditions of its content and its socializing dynamics.