Ιστορία και τοπική ιστορία στο Νηπιαγωγείο. Θεωρητικά ζητήματα, μεθοδολογικά ερωτήματα και πρακτική εφαρμογή

Abstract

Η παρούσα εργασία έχει στόχο να εξετάσει τη θέση της ιστορίας και της τοπικής ιστορίας στην εκπαίδευση της πρώτης παιδικής ηλικίας. Η έρευνα στηρίχθηκε σε επίσημα κείμενα και αναλυτικά προγράμματα καθώς και σε άρθρα, βιβλία και έρευνες πεδίου με θέμα τη «διδασκαλία» της ιστορίας στο νηπιαγωγείο. Στο πρώτο μέρος θέτουμε θεωρητικά ζητήματα και ερευνούμε τη διεθνή και την ελληνική εμπειρία. Αν και επί πολλές δεκαετίες η ιστορία θεωρείτο ακατάλληλο αντικείμενο για την εκπαίδευση των νηπίων, τα τελευταία είκοσι χρόνια, εξαιτίας των αλλαγών που συνέβησαν τόσο στην εκπαίδευση των νηπίων όσο και στη διδασκαλία της ιστορίας, κερδίζει σταθερά έδαφος στα αναλυτικά προγράμματα του νηπιαγωγείου πολλών χωρών. Στην Ελλάδα, από το 2014 η ιστορία αποτελεί μέρος του γνωστικού πεδίου «Κοινωνικές Επιστήμες» και έχει ενταχθεί στο Αναλυτικό Πρόγραμμα. Υπάρχει πλέον μια πλούσια διεθνής βιβλιογραφία και έρευνες που φωτίζουν τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά της προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας προσεγγίζουν την ιστορία. Κοινός τόπος είναι ότι τα παιδιά μπορούν να κατανοήσουν βασικές ιστορικές έννοιες όπως η ενσυναίσθηση, η σχέση αιτίας-αποτελέσματος και συνέχειας-αλλαγής κ.α ξεκινώντας από την οικογενειακή και την τοπική ιστορία και από θέματα που βρίσκονται στο στενό και οικείο περιβάλλον της τάξης, της οικογένειας και της γειτονιάς τους. Στο δεύτερο μέρος εξετάζουμε τους τρόπους και τα μέσα με τα οποία μπορούν τα μικρότερα παιδιά να ασχοληθούν με την ιστορία. Τα αντικείμενα, οι φωτογραφίες, η αφήγηση ιστοριών και η λογοτεχνία, η μελέτη της πολιτιστικής κληρονομιάς, τα μουσεία, και οι ΤΠΕ μπορούν να φέρουν πολύ καλά αποτελέσματα όταν χρησιμοποιούνται συνδυαστικά. Προϋπόθεση είναι ότι οι δραστηριότητες στηρίζονται και αξιοποιούν τις διαφορετικές μορφές παιχνιδιού και ότι ο εκπαιδευτικός βοηθά την πειθαρχημένη έρευνα διαμορφώνοντας μαθησιακές καταστάσεις μέσα σε μια τάξη που ενθαρρύνει την κίνηση, την εξερεύνηση και τη συνεχή διατύπωση ερωτημάτων.This study aims to examine the position of history and local history in early childhood education. The research was based on official texts and curricula, as well as articles, books and field studies on the subject 'teaching' history at kindergarten. In the first part we set theoretical issues and we are exploring the international and Greek experience. Although for many decades history has been considered unsuitable for the education of young children, over the last twenty years, due to the changes that have occurred both in early childhood education and the teaching of history, it has steadily gained ground in the curriculum programs of many countries. In Greece, since 2014, history is part of the cognitive field "Social Sciences" and has been included in the curriculum. There is now a rich international bibliography and researches that illuminate how preschool children approach history. One commonplace is that children can understand basic historical concepts such as empathy, cause-effect, and continuity-change, starting from family and local history and from topics in the narrow and intimate context of the classroom, family and their neighborhood. In the second part we examine the ways and means by which younger children can deal with history. Objects, photographs, storytelling and literature, cultural heritage study, museums, and ICTs can bring very good results when combined. The prerequisite is that activities rely on and exploit the different forms of play, and that the teacher helps disciplined research by shaping learning situations within a class that encourages the movement, exploration, and continuous formulation of questions. The third and final part of the work presents the local history program at Agia Triada kindergarten of the Municipality of Thermaikos. The project, which was implemented in the school year 2016-17, was based on collaborative learning and the method of discovery. Το τρίτο και τελευταίο μέρος της εργασίας παρουσιάζει το πρόγραμμα τοπικής ιστορίας στο νηπιαγωγείο Αγίας Τριάδας του Δήμου Θερμαϊκού. Το πρόγραμμα που υλοποιήθηκε το σχολικό έτος 2016-17 με τη μορφή σχεδίου εργασίας, είχε βιωματικό χαρακτήρα και στηρίχθηκε στην ομαδοσυνεργατική μάθηση και τη μέθοδο της ανακάλυψης.