Κατασκευή του φύλου ελλαδιτών και κυπρίων μαθητών του δημοτικού: μια κριτική ανάλυση του σχολικού τους λόγου

Abstract

Η διερεύνηση της κατασκευής του φύλου στα γραπτά κείμενα μαθητών/τριών δημοτικού σχολείου στην Ελλάδα και στην Κύπρο αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας μελέτης, στηριζόμενη στη οπτική και μεθοδολογική σκοπιά της κριτικής ανάλυσης λόγου. Βασική παραδοχή της προσέγγισης αυτής είναι ο ενεργητικός ρόλος του λόγου στη συγκρότηση της κοινωνίας, αφού ακόμη και όταν επηρεάζεται από τις υφιστάμενες κοινωνικές δομές δεν τις αντικατοπτρίζει απλώς, αλλά τις παγιώνει ή τις αναπαράγει. Ο λόγος (γραπτός ή προφορικός) οικοδομεί αναπαραστάσεις της κοινωνικής πραγματικότητας οι οποίες παγιώνουν, συντηρούν ή μετασχηματίζουν σχέσεις ιδεολογικής κυριαρχίας και κοινωνικής ανισότητας που σχετίζονται με το φύλο. Για την ανάλυση των δεδομένων εφαρμόστηκε η ανάλυση κατηγοριοποίησης μέλους (Membership Categorization Analysis), η οποία περιλαμβάνει τις κατηγορίες μαθητές και μαθήτριες ως ένα τυποποιημένο ζευγάρι και εστιάζει στην κατασκευή της έμφυλης ταυτότητάς τους όπως αυτή αναδεικνύεται από τα κριτήρια επιλογής του μελλοντικού τους επαγγέλματός. Τα κριτήρια των μαθητών/τριών του δημοτικού όπως αυτά εντοπίζονται μέσα από το γραπτό μαθητικό τους λόγο, επιβεβαιώνουν την κατασκευή των έμφυλων διαφορών τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο.The topic of this study is to explore the construction of gender in students’ written discourse in elementary school in Greece and Cyprus based on the methodological perspective of critical discourse analysis. A fundamental assumption of this approach is the active role of discourse in the formation of society, since even when influenced by existing social structures not only does it simply reflect them, but it consolidates or reproduces them. Discourse (written or spoken) builds representations of social reality which consolidate, retain or transform relations of ideological domination and social inequality related to gender. Membership Categorization Analysis was applied for the data analysis, which includes the categories of male /female students as a standardized pair and focuses on the construction of gender identity as it emerges from the selection criteria of students’ future profession. The criteria of male /female students in elementary school as emerging from the written school discourse confirm the construction of gender differences both in Greece and in Cyprus.