Η αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών στη σχολική διοίκηση, μέσω της κατανεμημένης ηγεσίας στον εποχή του covid-19

Abstract

Η ψηφιακή παγκοσμιοποίηση ανέδειξε τον ηγετικό ρόλο των νέων τεχνολογιών στην Οικονομία και κατ’ επέκταση και στην Εκπαίδευση, δημιουργώντας μια σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ τους. Η επένδυση στην Παιδεία, στον 21ο αιώνα, προϋποθέτει την εκπαίδευση των πολιτών στην απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων, για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, ως μια βάση εξωτερικών επενδύσεων, που θα επενδύσουν στις δυνατότητές του. Επιπρόσθετα, ο γραφειοκρατικός και συγκεντρωτικός χαρακτήρας του Εκπαιδευτικού Συστήματος μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω των νέων τεχνολογιών, για να εκσυγχρονιστεί η σχολική διοίκηση. Η αξιοποίηση, όμως, των νέων τεχνολογιών, ως πολυδιάστατα μέσα, τόσο ποσοτικά, όσο και ποιοτικά, προϋποθέτει την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, μέσω της κατανεμημένης ηγεσίας, που ενεργοποιεί και αποδέχεται την ύπαρξη και άλλων μορφών ηγεσίας, εκτός αυτής του διευθυντή. Ο σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να διερευνήσει, συγκριτικά στην εποχή προ και μετά covid-19, την πιθανή συμβολή της κατανεμημένης ηγεσίας στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, σύμφωνα με τη θεωρία του Spillane, κατά την οποία, όταν δημιουργούνται συνθήκες έκτακτης ανάγκης, όπως συμβαίνει σήμερα με την πανδημική κρίση, τότε οι ηγέτες και οι οπαδοί αλληλοεπηρεάζονται συνεργατικά μέσω της κατάστασης. Για αυτόν το λόγο επιλέχθηκε η ποιοτική μέθοδος, η οποία μπορεί και εμβαθύνει διερευνώντας τις αιτίες, επιλέγοντας ως δείγμα δεκατρείς διευθυντές/ντριες σχολικών μονάδων Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και από τους τέσσερις Νομούς. Τα ευρήματα της έρευνας συνοπτικά είναι τα εξής : Οι νέες τεχνολογίες αποτελούν κομμάτι τόσο της διοικητικής καθημερινότητας, όσο και μέρος της κοινωνικής πραγματικότητας όλων των μελών της σχολικής κοινότητας. Στην εποχή προ covid-19 υπήρχαν, κυρίως, χαρακτηριστικά διεκπεραίωσης, ενώ διαφαίνεται ότι μετά το κλείσιμο των σχολικών μονάδων, υπήρξε μεγαλύτερη εντατικοποίηση και πιο οργανωμένη αξιοποίησή τους, μέσω της συμβολής των ηγετικών πρωτοβουλιών και της αξιοποίησης των δυνατοτήτων και των κλίσεων και των υπόλοιπων μελών της σχολικής κοινότητας. Οι διευθυντές/ντριες αξιοποιούν οποιοδήποτε μέσο χρειαστεί σε όλους τους τομείς, αλλά περιορίζονται και εθίζονται από το συγκεντρωτικό χαρακτήρα του εκπαιδευτικού μας συστήματος στις υποδείξεις του Υ.ΠΑΙ.Θ. Μετά το κλείσιμο των σχολικών μονάδων παρατηρείται, κυρίως, μεγαλύτερη αξιοποίηση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, δημιουργώντας ομάδες τάξεων και γονέων, καθώς και αξιοποίηση των πλατφορμών επικοινωνίας-μάθησης. Τόσο πριν, όσο και μετά τον covid-19, αξιοποιούσαν συνεργατικά, ανθρώπινα δίκτυα και αυτό έγινε εντονότερο μετά το κλείσιμο των σχολικών μονάδων. Υπήρξε ψηφιοποίηση των διοικητικών λειτουργιών, μετά τον covid-19 και δημιουργήθηκε πρόβλημα με τις ψηφιακές συνεδριάσεις για τη λήψη αποφάσεων, διότι δεν υπήρχε θεσμική κατοχύρωση του ηλεκτρονικού πρακτικού, αλλά και δυνατότητα από όλους τους εκπαιδευτικούς να βάλουν ψηφιακή υπογραφή. Όλα τα εμπόδια και στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και στην κατανεμημένη ηγεσία ξεχωριστά, έχουν ως κοινά σημεία ταύτισης τους οικονομετρικούς δείκτες, την έλλειψη κινήτρων, χρόνου και το αρνητικό ισοζύγιο στο ψυχολογικό κεφάλαιο των εκπαιδευτικών. Η διαμόρφωση ενός κοινού οράματος, που προέκυψε από μια κοινή ανάγκη, ήταν να διασφαλιστεί η ισότιμη πρόσβαση των μαθητών στις μαθησιακές διαδικασίες. Αυτή η ανάγκη αναφέρθηκε καθολικά από τους ερωτώμενους και ήταν αυτή που τους κινητοποίησε, παρόλα τα προβλήματα, παρόλη την άτυπη διεύρυνση του εργασιακού και διδακτικού τους ωραρίου και τη φυσική και επαγγελματική τους εξουθένωση, αποδεικνύοντας την αίσθηση του εκπαιδευτικού χρέους και της κοινωνικής κινητικότητας, εστιάζοντας στο να μην μείνει κανείς μαθητής πίσω. Οι διευθυντές/ντριες των σχολικών μονάδων, εάν και είχαν αυξημένα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα, αδυνατούσαν να ανταπεξέλθουν μονοπρόσωπα στις δυσκολίες που προέκυψαν και για αυτό αποδέχτηκαν, παρότρυναν και διευκόλυναν τις ηγετικές πρωτοβουλίες όλων των μελών της σχολικής, αλλά και της ευρύτερης κοινότητας. Διαφαίνεται από τα αποτελέσματα ότι ενεργοποιήθηκαν τα ένστικτα αλληλοϋποστήριξης, του συνεργατικού επαγγελματισμού και της αλληλοκάλυψης των ελλείψεων, από όλα τα μέλη, τόσο της σχολικής κοινότητας, όσο και εκτός αυτής. Με αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίστηκε η έλλειψη επιμόρφωσης μέσω άτυπων, ενδοσχολικών επιμορφώσεων από εκπαιδευτικούς με εμπειρία και εξειδικευμένες γνώσεις στα αντικείμενα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Η έλλειψη εξοπλισμού, τεχνικής υποστήριξης και σύνδεσης στο Διαδίκτυο αντιμετωπίστηκε, τόσο από την ενεργοποίηση της αλληλεγγύης, της ενσυναίσθησης και της συναισθηματικής νοημοσύνης των γονέων, των εκπαιδευτικών, των Πόλων Καινοτομίας, όσο και από τις κατά τόπους Δημοτικές ή Κοινοτικές Αρχές. Οι εκπαιδευτικοί, ανεξαρτήτου ειδικότητας, συνεργάστηκαν στη διαμόρφωση και την οργάνωση του προγράμματος της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και για αυτόν το λόγο παρήγαγαν εκπαιδευτικό υλικό, διαμόρφωσαν οδηγίες χρήσης μέσω βίντεο, κοινοποίησαν χρήσιμους συνδέσμους και διαμόρφωσαν υλικό για να παρέχουν ψυχοσυναισθηματική στήριξη στους μαθητές και τις οικογένειές τους. Είναι δύσκολο να υποστηριχθεί, κάτω από αυτές τις συνθήκες της πανδημίας, ότι δημιουργήθηκε μια κουλτούρα αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών, μέσω της κατανεμημένης ηγεσίας, αλλά είναι αναμφισβήτητο, ότι τα ερευνητικά δεδομένα είναι επιστημονικές, δομικές μονάδες, που καταδεικνύουν, έστω και αμυδρά, στάσεις και αιτίες, δημιουργώντας μια παρακαταθήκη για το μέλλον της Εκπαίδευσης.

Digital globalization has appointed the leading role of new technologies in the Economy and consequently in Education by creating an interdependent relationship between them. The investment in Education, in the 21st Century, presupposes the education of citizens in the acquisition of digital skills, for human resource development, as a basis for foreign investment that will invest in his potential. In addition, the bureaucratic and centralized character of the Education System can be faced through the new technologies to modernize the school administration. However, the utilization of new technologies, as multidimensional means both quantitatively and qualitatively, presupposes the utilization of the potential of human resources, through the distributed leadership, which activates and accepts the existence of other forms of leadership, except that of the headmaster. The purpose of this study is to investigate, compared to the period before and after covid-19, the potential contribution of distributed leadership to the use of new technologies, according to Spillane theory, in which, when emergencies arise, such as now with the pandemic crisis, then leaders and followers interact cooperatively through the situation. For this reason, the qualitative method was chosen, which can be deepened by investigating the causes, selecting as a sample thirteen headmasters from schools of Primary Education, in the Region of Western Macedonia and from the four Prefectures. The findings of the research are summarized as follows: new technologies are part of both the administrative routine and part of the social reality of all members of the school community. In the pre-covid-19 era, there were mainly processing characteristics, but it appears that after the closure of the schools, there was a greater intensification and more organized utilization of them, through the contribution of leadership initiatives and the utilization of the possibilities and inclinations of the other members of the school community. The headmasters utilize any means needed in all sectors but are limited and addicted by the centralized character of our educational system according to the suggestions of the Ministry of Education. After the closure of the school units, there is mainly a greater utilization of social networking means, creating groups of classes and parents, as well as the utilization of communication-learning platforms. Both before and after covid-19, collaborative, human networks were used, and this became more intense after the closure of the schools. There was a digitization of the administrative functions, after covid-19 and there was a problem with the digital meetings for decision making, because there was no institutionalization of the electronic minutes, but also the possibility for all the teachers to put a digital signature. All the obstacles in the utilization of new technologies and in the distributed leadership separately, have in common the econometric indicators, the lack of motivation, time, and the negative balance in the psychological capital of the teachers. The formation of a common vision, which arose from a common need, was to ensure equal access of students to learning processes. This need was universally mentioned by the respondents and was what motivated them, despite the problems, the informal extension of their working and teaching hours and their physical and professional exhaustion, proving the sense of educational debt and social mobility, focusing on leaving no student behind. The principals of the schools, although they had increased formal and substantive qualifications, were unable to cope alone with the difficulties that arose and therefore accepted, encouraged, and facilitated the leadership initiatives of all members of the school and the wider community. The results show that the instincts of mutual support, collaborative professionalism and overlapping deficiencies were activated by all members, both in and out of the school community. In this way, the lack of reeducation was coped through the informal in-school training by teachers with experience and specialized knowledge in the subjects of distance education. The lack of equipment, technical support and internet connection was faced, both by the activation of solidarity, empathy and emotional intelligence of parents, teachers, Innovation Poles, and by local Municipal or Community Authorities. Teachers of independent specialization collaborated in the design and organization of the distance education program and for this reason they produced educational material, formed instructions for use via video, shared useful links and formulated material to provide psycho-emotional support to students and their families. It is difficult to argue, under these pandemic conditions, that a culture of utilizing new technologies has been created through distributed leadership, indisputable that research data are scientific, structural units that demonstrate, even dimly, attitudes and causes, creating a legacy for the future of Education.