N.EU Citizenship: Ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την ενίσχυση των δεξιοτήτων του πολίτη του 21ου αιώνα σε μαθητές/τριες δημοτικού σχολείου

Abstract

Η μάθηση μέσω της δραστηριοκεντρικής μεθόδου (task-based learning), αλλά και μέσω παιχνιδιών (Game-based learning), παρέχει διδακτικές μεθόδους και τεχνικές που ανταποκρίνονται καλύτερα στις απαιτήσεις και στις συνήθειες των σημερινών μαθητών/τριών, και κατά συνέπεια, εμπλέκουν πιο ενεργά τους/τις μαθητές/τριες στη διαδικασία μάθησης. Στην παρέμβαση που περιγράφεται στην παρούσα διπλωματική εργασία, η προσέγγιση της Μάθησης μέσω καινοτόμων δραστηριοτήτων ενίσχυσης της πολιτειότητας αποκρυσταλλώνεται με την υλοποίηση ενός διαθεματικού πρότζεκτ. Αυτός ο συνδυασμός, από τη μία πλευρά, παρέχει κίνητρα και μία γνωστική βάση για την προσέγγιση της έννοιας της πολιτειότητας μέσω παιδαγωγικών δραστηριοτήτων, που ενισχύει το ενδιαφέρον και πλαισιοποιεί τη μάθηση και από την άλλη πλευρά, δίνει στους/στις συμμετέχοντες/ουσες τη δυνατότητα να διευρύνουν τις γνωστικές τους δεξιότητες. Για την υλοποίηση και εφαρμογή αυτού του εκπαιδευτικού προγράμματος, αξιοποιήθηκαν και εφαρμόστηκαν συνδυαστικά διδακτικές προσεγγίσεις όπως η ολιστική προσέγγιση, η θεματοκεντρική προσέγγιση και η δραστηριοκεντρική προσέγγιση. Με τον συνδυασμό των παραπάνω προσεγγίσεων, τα παιδιά ενσωματώθηκαν σε πολυθεματικές δραστηριότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν ποικίλες διαστάσεις της μάθησης και των μαθησιακών στυλ, συμβάλλοντας στην ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών, ενίσχυσαν τη συνεργασία μεταξύ τους και την εμπλοκή τους σε διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων, καθώς καλλιέργησαν και τη δημιουργικότητά τους. Στην παρούσα διδακτική παρέμβαση, ο ανωτέρω συνδυασμός υλοποιείται μέσα από τη δημιουργία ενός πολυτροπικού περιβάλλοντος μάθησης, με στόχο την ενίσχυση των δεξιοτήτων του πολίτη του 21ου αιώνα. Η κύρια φιλοσοφία αυτής της παρέμβασης ήταν οι μαθητές/τριες να έρθουν σε επαφή με τα γνωρίσματα που συνθέτουν την πολιτειότητά και μέσα από πολυδιάστατες δραστηριότητες τυπικής και μη τυπικής μάθησης, να καλλιεργήσουν τις δεξιότητές τους. Η παρέμβαση περιελάμβανε εργαστήρια με επτά θεματικές ενότητες, ακολουθώντας επαγωγική μέθοδο οργάνωσης και υλοποίησης δραστηριοτήτων. Ως αφετηρία των διδακτικών παρεμβάσεων ήταν η προσέγγιση των θεσμών, ο ρόλος και οι υποχρεώσεις του πολίτη, τα δικαιώματα του, η σύμπραξη μεταξύ δημοκρατικού πνεύματος με την αγωγή του πολίτη και μετέπειτα ακολούθησαν ενότητες για τον εντοπισμό της διάστασης του Ευρωπαίου πολίτη – ενεργού πολίτη, για την Ευρωπαϊκή κινητικότητα αλλά και για τις μεταναστευτικές εισροές και την κοινωνική ένταξη ατόμων από μεταναστευτικό προφίλ. Ο κύριος σκοπός της παρέμβασης αυτής δεν είναι μόνο η ανάπτυξη της γνώσης περιεχομένου, αλλά και η διαμόρφωση ενός/μιας σύγχρονου/νης πολίτη, ο/η οποίος/α θα έχει καλλιεργήσει τις σύγχρονες δεξιότητες του/της, ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της σύγχρονης πολυπολιτισμικής κοινωνίας με ενσυναίσθηση και διαπολιτισμική συνείδηση. Η παρέμβαση αυτή έλαβε χώρα κατά το σχολικό έτος 2022-2023 και εφαρμόστηκε στα πλαίσια του μαθήματος της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής στους/στις μαθητές/τριες της ΣΤ’ τάξης του 5ου Δημοτικού Σχολείου Φλώρινας «Θεόδωρος Κάστανος». Ήταν σχεδιασμένο να εκτελεστεί σε δεκαέξι (16) δίωρα μαθήματα και είχε διάρκεια τριών μηνών (Μάρτιος – Μάιος 2023). Οι συμμετέχοντες/ουσες ήταν δεκαπέντε (15), εκ των οποίων οι εννέα (9) ήταν κορίτσια και έξι (6) ήταν αγόρια. Οι παρεμβάσεις είχαν την ακόλουθη δομή: Αρχικά στο προστάδιο, οι μαθητές/τριες μέσω πολυμεσικών εργαλείων (powerpoint, google earth, βίντεο κλπ.), ερχόντουσαν σε μία πρώιμη επαφή με κάποιες βασικές αρχές των υπό εξέταση θεματικών ενοτήτων (π.χ. Δημοκρατία), ώστε να προκληθεί το ενδιαφέρον των παιδιών και να εντοπιστεί η προϋπάρχουσα γνώση τους. Στη συνέχεια, στο κύριο στάδιο της διδασκαλίας, γίνονταν η εμβάθυνση στην εκάστοτε θεματική, με τους/τις μαθητές/τριες να λαμβάνουν ενεργό ρόλο μάθησης, να επεξεργάζονται διάφορες πληροφορίες και να επικοινωνούν μεταξύ τους. Τέλος, στο μεταστάδιο, ακολουθούσε η δημιουργική εφαρμογή των κατακτημένων γνώσεων, όπου λάμβαναν χώρα οι δημιουργικές δραστηριότητες τυπικής και μη τυπικής μάθησης που είχαν επιλεχθεί για κάθε θεματική ενότητα. Επιπλέον, η διδακτική διαδικασία οργανώθηκε και σχεδιάστηκε βασισμένη στο επίπεδο και στις ανάγκες των μαθητών/τριών. Μετά την ολοκλήρωση κάθε παρέμβασης, ο δάσκαλος-ερευνητής τηρούσε ένα σύντομο ημερολόγιο σχετικά με την πρόοδο της διαδικασίας της διδασκαλίας, τη στάση των μαθητών/τριών και τη συνολική αποτίμηση των εργαστηρίων: εάν οι στόχοι επιτεύχθηκαν, τι έγινε μέσα στην τάξη, ποια ήταν η στάση των παιδιών, τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά και γιατί, ποιες μορφές επικοινωνίας χρησιμοποιήθηκαν κλπ. Τα ευρήματα της διδακτικής παρέμβασης είναι ενθαρρυντικά, καθώς αποδεικνύουν ότι η ενίσχυση των δεξιοτήτων του πολίτη μπορεί να επιτευχθεί επιτυχώς μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες καλλιέργειας της πολιτειότητας, σε ένα περιβάλλον μάθησης που βασίζεται στο παιχνίδι και στις βιωματικές τύπου δράσεις, τονίζοντας τη δυναμικότητα της εφαρμογής της προσέγγισης task-based learning και game-based learning, αναφορικά με την επίδοση. Κατά γενική ομολογία, οι μαθητές/τριες απέδειξαν θετική στάση (μέσω των καταγεγραμμένων αποτελεσμάτων του ημερολογίου συναισθημάτων, της ρουμπρίκας αυτό-αξιολόγησης και των φύλλων αναστοχασμού) απέναντι στην προσέγγιση δύσκολων και αφηρημένων κοινωνικών εννοιών. Επιπλέον, τα αποτελέσματα του μετελέγχου (post-test) καταδεικνύουν σημαντικές διαφορές συγκρινόμενα με αυτά του προγνωστικού ελέγχου (pre-test), σε σχέση με την κατανόηση κοινωνικών εννοιών όπως δημοκρατία, έθνος, κράτος, μετανάστης, πρόσφυγας κλπ., αλλά και με το ορισμό του Έλληνα και Ευρωπαίου πολίτη. Τα αποτελέσματα, επίσης, έδειξαν ότι λόγω της ποικιλίας των (γλωσσικών) και άλλων παιχνιδιών, της (ομαδο)συνεργατικής μεθόδου που ακολουθήθηκε στις περισσότερες δραστηριότητες και της συνεργασίας που απαιτούνταν από το σύνολο της διδακτικής διαδικασίας, επέτρεψε στους/στις μαθητές/τριες να αλληλεπιδράσουν μέσα σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον πολυγραμματισμών, όπου ανέλαβαν ρόλους και ευθύνες.___________________________________________________________________________________________________________________________________________________Learning through the task-based method, as well as through game-based learning, provides teaching methods and techniques that are better suited to the demands and habits of today's students, and therefore, more actively involve them in the learning process. In the intervention described in this thesis, the approach of learning through innovative citizenship enhancement activities is composed through the implementation of an interdisciplinary project. This combination, on the one hand, provides motivation and a cognitive basis for approaching the concept of citizenship through pedagogical activities, which enhances interest and frames learning, and on the other hand, enables participants to expand their cognitive skills. For the implementation and application of this educational programme were used and applied in combination the following teaching approaches such as the holistic approach, the subject-centred approach and the task-based learning. By combining the above approaches, children were integrated into multi-thematic activities, which included various dimensions of learning styles, contributing to the children's psychomotor development, enhancing their cooperation with each other and their involvement in problem-solving processes, as well as fostering their creativity. In this project, the above combination is implemented through the creation of a multimodal learning environment, aiming at enhancing the skills of the 21st century citizen. The main philosophy of this intervention was for students to come in contact with the traits that make up citizenship and through multidimensional formal and non-formal learning activities to cultivate their skills. The intervention included workshops with seven thematic units, following an inductive method of organising and implementing activities. As a starting point of the teaching interventions was the approach of institutions, the role and obligations of the citizen, their rights, the connection between democratic spirit and civic education, followed by modules to identify the dimension of European citizen - active citizen, on European mobility but also on migratory inflows and social integration of people with a migrant profile. The main purpose of this project’s modules is not only to develop cognitive knowledge, but also to shape a modern citizen, who has cultivated modern skills, so that they can cope with the demands of the modern multicultural society with empathy and intercultural awareness. The project took place during the school year 2022-2023 and was applied in the context of the school subject named “Social and Civic Education” to the students of the 6th grade of the 5th Primary School of Florina "Theodoros Kastanos". It was designed to be held in sixteen (16) two-hour lessons and had a duration of three months (March - May 2023). The participants were fifteen (15), of which nine (9) were girls and six (6) were boys. The interventions were structured as follows: Initially, in the pre-stage phase, the students were being introduced to some basic elements of the thematic units under consideration (e.g. democracy) through multimedia tools (powerpoint, google earth, videos, etc.) in order to arouse the children's interest and identify their pre-existing knowledge. Then, in the main-stage phase of the teaching, the students had the opportunity to penetrate more deeply to the thematic areas, with the pupils taking an active learning role, processing different information and communicating with each other. Finally, in the post-stage phase, the creative transfer of the acquired knowledge took place, with the creative formal and non-formal activities occurred. Moreover, the teaching process was organised and designed based on the needs of the students. After the completion of each intervention, the teacher kept a short diary on the progress of the teaching process, the attitude of the students and the overall evaluation of the workshops: whether the goals were achieved, what happened in the classroom, what was the attitude of the children, what could have been done differently and why, what strategies of communication were used etc. The results of the teaching intervention are encouraging, as they demonstrate that the enhancement of citizenship skills can be successfully achieved through playful citizenship activities, in a learning environment based on formal and non-formal games and experiential type activities, highlighting the potential of the application of the task-based learning and game-based learning approach in terms of their proficiency. Admittedly, the students demonstrated a positive attitude (through a journal of their feelings, self-assessment rubric and reflection sheets) towards approaching difficult and abstract social meanings. Moreover, the post-test results show significant differences compared to the pre-test results in relation to the understanding of social phenomena such as democracy, nation, state, immigrant, refugee, etc, as well as the definition of Greek and European citizen. The results also showed that due to the collaborative method that was used in most of the activities and the cooperation required by the whole teaching process, it allowed the students to interact in a controlled multi-literate environment, where they took on roles and responsibilities.