Μαθηματική εκπαίδευση και ανάπτυξη πολιτειότητας. Η περίπτωση της κλιματικής αλλαγής

Abstract

Ο σημερινός κόσμος μαστίζεται από μια σειρά από κρίσεις: η οικονομική, περιβαλλο-ντική, υγειονομική και ανθρωπιστική κρίση είναι μια καθημερινή πραγματικότητα για το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη. Οι πόλεμοι, οι αντιμεταναστευτικές και αντιπρο-σφυγικές πολιτικές, η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το έλλειμμα δη-μοκρατίας είναι φαινόμενα που εμφανίζονται πια συστηματικά σε όλο και περισσότε-ρες περιοχές του κόσμου μας. Η αιτία αυτής της παγκόσμιας κρίσης είναι η λειτουρ-γία της ανθρωπότητας με ένα σύστημα που έχει ως κέντρο την μεγιστοποίηση του κέρδους και όχι τις ανθρώπινες ανάγκες και αξίες. Και ειδικότερα η περιβαλλοντική κρίση και η κλιματική αλλαγή βάζει την ανθρωπότητα μπροστά σε υπαρξιακά ερωτή-ματα. Ο μόνος τρόπος για να αλλάξει αυτή η κατάσταση είναι η ενεργοποίηση των δισεκατομμυρίων ανθρώπων που βλέπουν τη ζωή τους να υποβαθμίζεται και τις κοι-νωνικές κατακτήσεις και τα δικαιώματά τους να συρρικνώνονται σε όφελος μιας μι-κρής παγκόσμιας ελίτ του πλούτου και των προνομίων. Κρίσιμη σε αυτή την κατεύ-θυνση είναι η στάση της νεολαίας που θα κληρονομήσει τον πλανήτη. Για να υπάρξει τέτοια κινητοποίηση χρειάζεται η νεολαία να αναπτύξει την αντίληψη του/της ενερ-γού πολίτη που αμφισβητεί την κατάσταση που επικρατεί και αγωνίζεται για μια κα-λύτερη ζωή για όλες και για όλους. Τα μαθηματικά είναι στην καρδιά της λειτουργίας των σημερινών κοινωνιών, ως ένα εργαλείο του συστήματος. Στην εκπαίδευση χρησι-μοποιούνται ως μηχανισμός επιλογής και κατηγοριοποίησης. Λόγω της σημασίας τους, η ιδιότητα του ενεργού πολίτη προϋποθέτει την σε ένα βαθμό κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα μαθηματικά ενσωματώνονται στις κοινωνικές δομές και βοη-θούν στην ανάλυση, την ερμηνεία, την πρόβλεψη, αλλά και την ‘κατασκευή’ της πραγματικότητας. Η κλιματική αλλαγή, για παράδειγμα, λόγω της σημασίας της, μπο-ρεί να αξιοποιηθεί ως πλαίσιο για την ανάπτυξη πολιτειότητας στους μαθητές και τις μαθήτριες του Γυμνασίου. Η παρούσα μελέτη εξετάζει κατά πόσο μέσω της μαθημα-τικής εκπαίδευσης μπορεί να αναπτυχθεί η ιδιότητα του ενεργού πολίτη με την αξιο-ποίηση κατάλληλα διαμορφωμένων δραστηριοτήτων. Ως πλαίσιο για την ανάπτυξη της πολιτειότητας χρησιμοποιείται η κλιματική αλλαγή. Για την υλοποίησή της α-ντλήθηκαν ιδέες και έμπνευση από την Κριτική Παιδαγωγική, την Κριτική Μαθημα-τική Εκπαίδευση και παρόμοιες μελέτες με κοινωνικοπολιτισμικό και πολιτικό προ-σανατολισμό. Η έρευνα περιλαμβάνει μια διδακτική παρέμβαση στην Γ΄ Γυμνασίου με στόχο την ανάπτυξη μαθηματικής, τεχνολογικής και αναστοχαστικής γνώσης και αξιοποιεί πραγματολογικό υλικό που προέκυψε από την παρατήρηση των αντιδρά-σεων των μαθητών/τριών κατά τη διάρκεια της, τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων, συνεντεύξεις ατομικές και σε ομάδα εστίασης. Τα ευρήματα, σε μεγάλο βαθμό συμ-βατά με τη βιβλιογραφία, αναδεικνύουν ότι μπορεί να αναπτυχθεί η πολιτειότητα στις τάξεις του Γυμνασίου αξιοποιώντας την κλιματική αλλαγή ως πλαίσιο ανάπτυξης των μαθηματικών εννοιών με έναν αμφίδρομο τρόπο: τα μαθηματικά πληροφορούν την κατανόηση φαινομένων σχετικών με την κλιματική αλλαγή, αλλά και ζητήματα της κλιματικής αλλαγής υποστηρίζουν τη μάθηση των μαθηματικών, παρέχοντας ένα πλαίσιο που δίνει νόημα σε μαθηματικές έννοιες.______________________________________________________________________________________________________________________Today's world is plagued by a series of crises: economic, environmental, health and humanitarian crises are a daily reality for most of the planet. Wars, anti-immigration and anti-refugee policies, human rights violations and democratic deficit are phenom-ena that are now systematically occurring in more and more regions of our world. The cause of this global crisis is the operation of humanity under a system that is centered on profit maximization rather than on human needs and values. And the environmen-tal crisis, and climate change in particular, is putting humanity in front of existential questions. The only way to change this situation is to activate the billions of people who see their lives being degraded and their social achievements and rights shrinking in favor of a small global elite of wealth and privilege. Critical in this direction is the attitude of the youth who will inherit the planet. For such a mobilization to take place, youth need to develop the concept of active citizenship that challenges the status quo and strives for a better life for all and for all. Mathematics is at the heart of the func-tioning of today's societies, as a tool of the system. Ιn education they are used as a mechanism of selection and categorization. Because of their importance, active citi-zenship presupposes a certain understanding of the way in which mathematics is em-bedded in social structures and helps to analyze, interpret, predict and 'construct' real-ity. Climate change, for example, because of its importance, can be used as a frame-work for developing citizenship in secondary school students. The present study ex-amines whether through mathematics education, citizenship can be developed using appropriately designed activities. Climate change is used as a context for the develop-ment of citizenship. For its implementation, ideas and inspiration were drawn from Critical Pedagogy, Critical Mathematics Education, and similar studies with a socio-cultural and political orientation. The research involves a teaching intervention in the third grade aimed at developing mathematical, technological, and reflective knowledge and utilizes factual material obtained from observing students' reactions during the intervention, filling in questionnaires, individual and focus group inter-views. The findings, largely consistent with the literature, indicate that citizenship can be developed in high school classrooms by utilizing climate change as a context for developing mathematical concepts in a two-way way: mathematics informs the under-standing of climate change-related phenomena, but climate change issues also support mathematics learning by providing a context that makes sense of mathematical con-cepts.