Αντιλήψεις εκπαιδευτικών των μαθηματικών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για την επαγγελματική τους ταυτότητα και την συγκρότησή της: μια μεικτή ερευνητική προσέγγιση της

Abstract

Η έννοια της ταυτότητας εμπεριέχει τις γνώσεις, τις αξίες, τις πεποιθήσεις, τις επιθυμίες, τα κίνητρα και τους αυτοπροσδιορισμούς μας, τις αντιλήψεις άλλων για εμάς, τις αντιλήψεις μας για τις αντιλήψεις των άλλων για εμάς που αναπτυσσόμαστε συμμετέχοντας σε κοινότητες. Η επαγγελματική ταυτότητα των εκπαιδευτικών των μαθηματικών, που αποτελεί αντικείμενο μελέτης της παρούσας διπλωματικής εργασίας, εστιάζει στην κοινωνική της υπόσταση. Πιο συγκεκριμένα, στην αντιμετώπισή της ως μιας δυναμικής και συνεχώς εξελισσόμενης κατασκευής που οριοθετείται από τους τρόπους που βιώνουν οι εκπαιδευτικοί τους εαυτούς τους μέσω της συμμετοχής τους στην κοινότητα της διδακτικής πρακτικής των μαθηματικών. Το εμπειρικό μέρος της εργασίας επικεντρώνεται στις αντιλήψεις εκπαιδευτικών που διδάσκουν μαθηματικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση για την επαγγελματική τους ταυτότητα, τους παράγοντες που επηρεάζουν την συγκρότησή της, καθώς και την διαφοροποίηση αυτών των αντιλήψεων μεταξύ των εκπαιδευτικών. Η μεικτή ερευνητική προσέγγιση που επιλέχθηκε περιλάμβανε ένα ερωτηματολόγιο (ποσοτικό μέρος) που κατασκευάστηκε για τους σκοπούς της συγκεκριμένης έρευνας και απαντήθηκε ηλεκτρονικά από 304 εκπαιδευτικούς. Στο ποιοτικό μέρος της έρευνας συμμετείχαν 4 εκπαιδευτικοί, οι οποίοι επιλέχθηκαν με βάση τα χαρακτηριστικά που υποδείχθηκαν από την στατιστική ανάλυση των απαντήσεων στο ερωτηματολόγιο, που κλήθηκαν να απαντήσουν στις ερωτήσεις μιας ημι-δομημένης συνέντευξης με στόχο την περαιτέρω διερεύνηση των αντιλήψεών τους για κομβικά ζητήματα της επαγγελματικής τους ταυτότητας και της συγκρότησής της. Η ανάλυση των δεδομένων ανέδειξε κρίσιμα χαρακτηριστικά της επαγγελματικής ταυτότητας των εκπαιδευτικών των μαθηματικών, όπως η σημασία του προσωπικού και του επαγγελματικού εαυτού, καθώς και της σχέσης με τους μαθητές. Διδακτικές παραδόσεις και πολιτισμικά αρχέτυπα εμφανίζονται να επηρεάζουν με μάλλον συντηρητικό τρόπο την διδακτική πρακτική και να τοποθετούν την επαγγελματική ικανοποίηση σε υψηλά επίπεδα. Τα επαγγελματικά περιβάλλοντα, όπως το κλίμα του σχολείου και οι σχέσεις με τους συναδέλφους επιδρούν σε σημαντικότερο βαθμό στη συγκρότηση της ταυτότητας απ’ ότι τα μη επαγγελματικά περιβάλλοντα, όπως η οικογένεια. Τέλος, εντοπίσθηκαν δύο διακριτές ομάδες εκπαιδευτικών ως προς το αντικείμενο της μελέτης, οι οποίοι διαφοροποιούνται ως προς τις μεταπτυχιακές σπουδές, την διδακτική εμπειρία και τις αντιλήψεις περί ‘έμφυτων’ χαρακτηριστικών του εκπαιδευτικού των μαθηματικών και για την συνεργασία με συναδέλφους.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________The concept of identity incorporates our knowledge, values, beliefs, desires, motivations and self-determinations, the conceptions of others about us, our conceptions of the conceptions of others about us that we develop by participating in communities. The professional identity of mathematics teachers, which is the focus of this dissertation, focuses on its social status. More specifically, in dealing with it as a dynamic and constantly evolving construction that is delimited by the ways in which teachers experience themselves through their participation in the community of mathematics teaching practice. The empirical part of the work concentrates on the conceptions of teachers who teach mathematics in secondary education about their professional identity, the factors that affect its formation, as well as the differentiation of these conceptions among teachers. The mixed research approach adopted includes a questionnaire (quantitative part) constructed for the purposes of this research and answered electronically by 304 teachers. The qualitative part of the research involved 4 teachers, who were selected based on the characteristics indicated by the statistical analysis of the answers to the questionnaire, who were asked to answer the questions of a semi-structured interview in order to further explore their conceptions of key issues of their professional identity and its formation. The analysis of the data revealed critical features of the mathematics teachers’ professional identity, such as the importance of the personal and the professional self, as well as the relationship with the students. Teaching traditions and cultural archetypes appear to influence teaching practice in a rather conservative way and position professional satisfaction at high levels. Professional environments, such as the school climate and relationships with colleagues, have a greater impact on identity formation than non-professional environments, such as the family. Finally, two distinct groups of teachers were identified in terms of their conceptions related to their professional identity, who differ in terms of postgraduate studies, teaching experience and conceptions of the 'innate' characteristics of the mathematics teacher and of working with colleagues.