Επαναπροσδιορίζοντας την εκπαιδευτική πράξη στο μάθημα της Πολιτικής Παιδείας μέσω της Έρευνας-Δράσης

Abstract

Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η αποσαφήνιση των παραγόντων που επηρεάζουν την ενεργό συμμετοχή των μαθητών στο μάθημα της Πολιτικής Παιδείας, καθώς και η διερεύνηση των διαδικασιών με τις οποίες μετασχηματίζονται οι εκπαιδευτικές πρακτικές σε ένα αναστοχαστικό και διαλογικό πλαίσιο, για τον επαναπροσδιορισμό της εκπαιδευτικής πράξης. Αξιοποιήθηκαν δεδομένα από μια έρευνα-δράση που διήρκεσε επτά μήνες και συμπεριέλαβε δύο ερωτηματολόγια (διαγνωστικό και αξιολογικό) που απευθύνονταν σε 22 μαθητές και μαθήτριες της Α’ τάξης γενικού λυκείου, τρεις διαδικασίες παρατήρησης διδασκαλίας από την κριτική φίλη και καταγραφή ημερολογίου από την εκπαιδευτικό-ερευνήτρια. Για την προσέγγιση του ερευνητικού ζητήματος και την ανάλυση των δεδομένων, χρησιμοποιήθηκε η ποιοτική μέθοδος της ανάλυσης περιεχομένου και το μοντέλο ανάλυσης ποιοτικών δεδομένων των Miles & Huberman. Σύμφωνα με τις αρχικές πεποιθήσεις της εκπαιδευτικού, τα αίτια της μη επαρκούς συμμετοχής των παιδιών στο μάθημα της Πολιτικής Παιδείας αποδίδονταν είτε σε ελλείψεις σε προϋπάρχουσες γνώσεις που διαπίστωνε στους μαθητές της, είτε στις συνθήκες και τους περιορισμούς που έθετε η ίδια η λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος και η οργάνωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Παρ’ όλα αυτά, με τη λήξη της διερεύνησης των απόψεων των μαθητών, προέκυψε το συμπέρασμα ότι καθοριστικοί παράγοντες για τη συμμετοχή των παιδιών στην τάξη είναι το πλήθος και η αποτελεσματικότητα των διδακτικών στρατηγικών που εφαρμόζονται, η κατανόηση της σπουδαιότητας του μαθήματος, το σχολικό εγχειρίδιο, η επιστημονική συγκρότηση της εκπαιδευτικού, η ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων και το θετικό κλίμα της τάξης. Στην έρευνα παρουσιάζονται οι διαδικασίες υποστήριξης της εκπαιδευτικού-ερευνήτριας και οι σταδιακές μετατοπίσεις των πεποιθήσεων και πρακτικών της με στόχο την ενίσχυση της συμμετοχής των μαθητών στο μάθημα της Πολιτικής Παιδείας. Τα αποτελέσματα συζητιούνται στο πλαίσιο της επαγγελματικής μάθησης και ανάπτυξης των εκπαιδευτικών με σκοπό τη βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου, μέσω της κριτικής επανατοποθέτησης των εκπαιδευτικών σχετικά με τις παγιωμένες πεποιθήσεις και τις πρακτικές τους. The aim of this research study is to shed light on the factors that influence student participation in the curriculum subject of Citizenship Education, and to investigate the processes whereby educational practices are transformed within a reflective and dialogic context, for the purposes of improving educational practice. The study draws on data collected through an action based research methodology which took place over seven months and comprised two questionnaires (formative and summative) that were completed by 22 students attending the first grade of an upper secondary school classroom in Northern Greece; three lesson observations by a ‘critical friend’; and a research journal that was completed by the teacher-researcher. In order to explore the research topic and analyse the data collected the study used the qualitative method was used and specifically the approach of analysing qualitative data proposed by Miles and Huberman. According to the teacher’s initial beliefs, the reasons for student inadequate engagement with the subject of Citizenship Education, were attributed to their limited background knowledge, the conditions and the limitations posed by the education system and the organisation of the educational processes. Nevertheless, after the completion of the research based on pupils’ views the findings indicated that the factors shaping student participation included the range and the effectiveness of the teaching strategies used in the classroom; the recognition of the significance of the subject; the school textbook; the teacher’s subject knowledge; the quality of the interpersonal relations and the positive atmosphere of the classroom. The research documents the processes whereby the teacher-researcher was supported towards engaging in an ongoing reflective dialogue and the gradual shifts in her beliefs and practices while fostering pupils’ participation in the Citizenship Education curriculum subject. The results are discussed in the context of teachers’ professional learning and development aiming at the improvement of the educational provision, through teachers’ critical re-positioning on their long-held beliefs and practices.