Ο ριζοσπαστισμός στο χώρο της παιδαγωγικής: από το Γληνό στην κριτική θεωρία

Abstract

Πάνω από τα δύο τρίτα ενός αιώνα χωρίζουν τις ιδεολογικές απόψεις του Έλληνα διδασκάλου του γένους, Δημήτρη Γληνού και του Βραζιλιάνου εκπαιδευτικού Paulo Freire. Παρά την απόσταση του χρόνου και του τόπου, αν κανένας εντρυφήσει στα ιστορικά τεκταινόμενα της ζωής και της δράσης τους, θα παρατηρήσει κατ’ αρχάς ότι οι δύο αυτοί μεγάλοι παιδαγωγοί αποτέλεσαν σταθμό, ο καθένας χωριστά, στον εκπαιδευτικό ρου της Ιστορίας και με πιο ενδελεχή μελέτη θα συνειδητοποιήσει ότι ο Βραζιλιάνος Paulo Freire, στοχαστής και εμπνευστής της ριζοσπαστικής παιδαγωγικής -που θα βρει πρόσφορο έδαφος και θα εδραιωθεί μέσα από τις προσπάθειες των Giroux Mc Laren, Apple κ.α. στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού στα τέλη της δεκαετίας του ’60- στην ουσία θα ταυτιστεί με τις απόψεις και τη δράση του Έλληνα Δημήτρη Γληνού, ο οποίος θεωρούσε ότι η γλώσσα, η τέχνη, τα ήθη και τα έθιμα επηρεάζονται άμεσα από την εξέλιξη της κοινωνίας στην πορεία των χρόνων και αυτά πρέπει να αποτελούν τα στοιχεία της εθνικής αγωγής. Όταν την περίοδο του μεσοπολέμου, στην κορύφωση της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 1932, που οδήγησε στην επίσημη πτώχευση της χώρας, ο Δημήτρης Γληνός έγραφε άρθρα σχετικά με την παιδεία, με στόχο την βελτίωση της κοινωνίας, δεν μπορούσε να φανταστεί την επικαιρότητα των λόγων του και την ταύτιση των απόψεών του με έναν άλλο εκπαιδευτικό, εξήντα και πλέον χρόνια αργότερα, που μορφώνοντας τους αγράμματους Βραζιλιάνους, επέδρασε καθοριστικά στα κοινωνικά αλλά και στα εκπαιδευτικά δρώμενα της εποχής του και των επερχόμενων γενεών. Στόχος της παρούσας προσπάθειας είναι, μέσα από την εργογραφία, τη δράση και το βίο του Δημήτρη Γληνού να φανερωθεί ο στοχασμός και η ιδεολογία του σχετικά με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που ονειρεύθηκε, που αποτελεί τον πρόδρομο της κριτικής/ριζοσπαστικής παιδαγωγικής, την οποία εμπνεύστηκε και έκανε πράξη σε όλη του τη ζωή, ο άλλος «γίγαντας» της εκπαίδευσης, στην άλλη άκρη της γης, ο Paulo Freire. More than one third of a century separates the ideological views of the Greek teacher, Dimitris Glinos and the Brazilian educator, Paulo Freire. Despite the distance, the era and the place, if someone studies carefully the historical events of their life and actions, he will notice first that those two great pedagogues changed the flow of history in education and within a more in-depth study he will further realize that the Brazilian Paulo Freire, introducer and inspirer of the radical pedagogy –which will find fertile ground and will be established through the efforts of Giroux, Mc Laren, Apple and others on the other side of the Atlantic in the late ‘60s- was in essence identified with the views and actions of the Greek Dimitris Glinos, who strongly believed that the language, the art, the morality and the customs were directly influenced by the evolution of society in the course of time, and these should be the elements of a National Education. When, during the interwar period, at the height of the great economic crisis of Greece in 1932, which led to the official bankruptcy of the country, Dimitris Glinos was writing articles on education, aiming at improving society, could not have imagined the major impact and the permanence of his words, which were identical with the views of another teacher, who, by educating the illiterate Brazilians, created a serious impact on the social and educational events of his time and on coming generations. The aim of this thesis is, though scrutiny study of the local and international bibliography, to reveal Dimitris Glinos’ life and ideas about education reform, which were the precursor of critical/radical pedagogy and inspired one other “giant” of education, on the other side of the globe, Paulo Freire.