Οι ευάλωτες ομάδες στον κινηματογράφο: Μελέτη περίπτωσης κινηματογραφικού έργου για τον αυτισμό

Abstract

Η σύγχρονη θεώρηση της έννοιας του αυτισμού εστιάζει στην κατανόησή του ως μία από τις πιο διαδεδομένες και ευρέως μελετημένες νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Η παρούσα μελέτη επιχειρεί μία αποδομητική προσέγγιση του φαινομένου που κατανοούμε ως «αυτισμό», σε μία προσπάθεια ανάδειξής της κοινωνικά κατασκευασμένης φύσης του. Για τους σκοπούς του εν λόγω εγχειρήματος επιχειρείται η αποδόμηση του τρόπου με τον οποίο αναπαρίσταται ο αυτισμός στα σύγχρονα μέσα μαζικής επικοινωνίας, όπως ο κινηματογράφος. Μεθοδολογικό εργαλείο της έρευνας αποτελεί η σημειωτική ανάλυση, εφαρμοσμένη στο κινηματογραφικό έργο “Temple Grandin”, μία ημι-βιογραφία ενός από τα γνωστότερα πρόσωπα με αυτισμό παγκοσμίως. Βασισμένη στη δομική σημαντική του Greimas, η ανάλυση της ταινίας ανέδειξε οκτώ (8) θεμελιώδεις κοινωνικές παραμέτρους (ισοτοπίες): αποδοχή- απόρριψη, κοινωνικοποίηση- κοινωνική απόσυρση, κοινωνικός αποκλεισμός- κοινωνική ενσωμάτωση, ρατσισμός, δυσλειτουργικό κράτος, οικονομικό κεφάλαιο, μορφωτικό κεφάλαιο, μικροαστική συμπεριφορά. Ο εντοπισμός των παραπάνω επαναλαμβανόμενων θεμάτων, συχνά ιδωμένων μέσα από σχέσεις αντιθέτων, αποτελεί μία προσπάθεια ανάδειξης των κυρίαρχων κοινωνικών και πολιτισμικών κατασκευών για τον αυτισμό. Στόχους των δεδομένων κατασκευών αποτελούν η (ανα)παραγωγή ιδεολογίας και η συντήρηση των καθεστώτων συστημάτων εξουσίας και των θεσμικών διακρίσεων, ιδιαίτερα στον τομέα της εκπαίδευσης. Contemporary views on autism focus on its description as one of the most common and widely researched developmental disorders. The present study emphasizes a deconstructive approach of the phenomenon we currently understand as “autism”, in an attempt to highlight its socially constructed nature. In order to accomplish this, the study attempts to examine the way autism is represented in contemporary mass media, such as film. The methodological tool of the study is a semiotic analysis of the film “Temple Grandin”, a biopic on one of the most well known figures worldwide in the field of autism advocacy. Based on the structural semantics approach, as introduced by Greimas, eight (8) main social parameters/ isotopies were extracted from the analysis of the film: acceptance- rejection, socialization-social withdrawal, social exclusion- social integration, racism, dysfunctional state, social capital, educational capital and bourgeois behavior. Through the identification of these themes, often viewed through opposite-relations, the study attempts to elucidate the central social and political constructs on autism, as they arise through representations of autistic people in mass media. These constructs aim at (re) producing ideology and reinforcing power relations, as well as systemic discrimination, especially in the field of education.