Αναπαραστάσεις εμφύλιας σύγκρουσης και ιδεολογημάτων στις πολιτικές γελοιογραφίες του Αρχέλαου (1945-1947): Σημειωτικές αναγνώσεις και διδακτικές προσεγγίσεις

Abstract

Αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτέλεσαν έξι πολιτικές γελοιογραφίες του Αρχέλαου που δημοσιεύθηκαν στον Ριζοσπάστη την περίοδο 1945-1947. Το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε στην ανάδειξη των μηχανισμών δόμησης του νοήματος, ώστε να διαπιστωθεί ο τρόπος αναπαράστασης του «πολιτικού συγκρουσιακού ζητήματος» μέσα από τα σκίτσα. Ως μέθοδος ανάλυσης επιλέχθηκε η Κοινωνική Σημειωτική. Επιπλέον, διερευνήθηκε η δυνατότητα αξιοποίησης της γελοιογραφίας, ως εκπαιδευτικού εργαλείου για τη διδασκαλία της Ιστορίας και, της Σημειωτικής, ως μεθόδου επεξεργασίας οπτικού υλικού στη σχολική τάξη. Προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός της μελέτης, αναλύθηκαν τα σκίτσα του Αρχέλαου σε συνδυασμό με το ιστορικό συγκείμενο της δημοσίευσής τους∙ εντοπίστηκε ο τρόπος απεικόνισης των μεταβλητών, των γεγονότων και του γενικότερου ιδεολογικού κλίματος της εποχής. Επιπλέον, κατά τη σχολική χρονιά 2017-2018 πραγματοποιήθηκε μια διδακτική παρέμβαση διάρκειας δύο διδακτικών ωρών στο Γενικό Λύκειο Νέου Αγιονερίου, όπου εφαρμόστηκε η σημειωτική ανάγνωση γελοιογραφιών για την ερμηνεία κι εμπέδωση του γνωστικού αντικειμένου στο μάθημα Ιστορία του νεότερου και του σύγχρονου κόσμου. Τα συμπεράσματα της εργασίας κατέδειξαν ότι η σημειωτική ανάγνωση πολιτικών γελοιογραφιών μπορεί να συνεισφέρει στην ιστορική έρευνα φωτίζοντας πτυχές των συγκρουσιακών ζητημάτων∙ επιπλέον, μπορεί να λειτουργήσει ως ένα εύχρηστο εργαλείο οπτικού και ιστορικού γραμματισμού στο σχολείο. Η εργασία φιλοδοξεί να αποτελέσει έναυσμα για την πραγματοποίηση εκτενέστερων ερευνών στο μέλλον για τη μελέτη και τη διδασκαλία της Ιστορίας.The subject of the present paper were six political caricatures by Archelaos which were published in Rizospastis between 1945-1947. The focus was the designation of the mechanisms structuring the meaning, so as to determine the way of representation of the "political conflicting matter" through sketches. Social Semiotics was the chosen method analysis. Moreover, the possibility of the employment of political caricatures as an educational tool was investigated in teaching History and Semiotics, as the method of processing visual aids in the classroom. In order to achieve the purpose of the study, Archelaos' sketches were analyzed in relation to the historical context of their publication; the manner of depiction of the variables, the events and the wider ideological context of the era was identified. Furthermore, during the school year 2017-2018 an educational intervention, which lasted two teaching hours, took place in the senior high school of Neo Agioneri. There, the semiotic reading of political caricatures was implemented for the interpretation and comprehension of the subject matter of History of the modern and contemporary world. The conclusions of the paper established that semiotic reading of political caticatures may contribute to the historical research, shedding light to aspects of the conflicting matters. What is more, it may operate as a practical tool of visual and historical literacy at school. This paper hopes to give rise to the realization of more extensive researches in the future for the study and teaching of History.