Underground κουλτούρες, αμφισβήτηση και κοινωνικό περιθώριο: Διερευνώντας τις συνεντεύξεις της Κατερίνας Γώγου.
Abstract
Κουλτούρα και πολιτισμός, δύο έννοιες που άλλοτε ταυτίζονται και άλλοτε όχι στον ρου της ιστορίας. Κατά τον 18ο αιώνα οι δύο έννοιες διαφοροποιούνται κατά πολύ, ενώ στη νεωτερική εποχή η έννοια πολιτισμός δέχεται σφοδρή κριτική και ταυτίζεται με την τεχνολογική εξέλιξη. Στη μετανεωτερικότητα η αντιπαράθεση «κουλτούρα» vs «πολιτισμός» θεωρείται περιττή. Οι δύο έννοιες σήμερα ταυτίζονται ως το σύνολο της ανθρώπινης δημιουργίας. Η μαρξιστική κριτική από την άλλη θεωρεί ότι η κουλτούρα υποστηρίζει τα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης, ενώ η έννοια της υψηλής κουλτούρας που κυριάρχησε προνεωτερικά διευρύνθηκε τον 19ο αιώνα και απομυθοποιήθηκε στο τέλος του 20ου και στις αρχές του 21ου. Αντίθετη με την υψηλή κουλτούρα είναι η λαϊκή κουλτούρα, ως αυθεντική και δημοφιλής κουλτούρα. Μετά τη βιομηχανική επανάσταση εμφανίζεται ο όρος μαζική κουλτούρα για τις κουλτούρες ευρείας απήχησης και μαζί της διαφορετικές προσεγγίσεις απέναντι στον όρο αυτό. Τη δεκαετία του ’80 στη Βρετανία θεμελιώνονται οι Πολιτισμικές Σπουδές ως μια νέα προσέγγιση στη μελέτη της δημοφιλούς κουλτούρας και αίρεται η αντίληψη μεταξύ υψηλής και λαϊκής κουλτούρας. Στον αντίποδα όλων αυτών βρίσκεται η αντικουλτούρα ή underground κουλτούρα που λειτουργεί απορριπτικά και αποδομητικά απέναντι και στη μαζική και στην κυρίαρχη κουλτούρα, και εκφράστηκε μαζικά τη δεκαετία του ’60 στη Δύση. Ένας άξονας της είναι η αμφισβήτηση που περιλαμβάνει το αντιπολεμικό κίνημα, το κίνημα για τα δικαιώματα των μαύρων και των ομοφυλόφιλων, τη σεξουαλική επανάσταση, το φεμινισμό και τη Νέα Αριστερά. Ο άλλος άξονας της αντικουλτούρας σχετίζεται με το κοινωνικό περιθώριο: μπιτ λογοτέχνες, το κίνημα των hippies, ναρκωτικά και αναρχισμός ως πολιτική άποψη. Η ελληνική αντικουλτούρα στην Ελλάδα εντοπίζεται στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και στις αρχές του ’70, οι απόψεις όμως διίστανται σχετικά με την ύπαρξή της ή όχι. Η ελληνική αντικουλτούρα (underground) εμφανίζει ομοιότητες και διαφορές με την αντικουλτούρα της Δύσης και τοποθετείται κυρίως στα Εξάρχεια, ενώ εκφράζεται μέσα από τα underground έντυπα της εποχής. Σημαντικές προσωπικότητες της ελληνικής αντικουλτούρας θεωρούνται ο Ν. Άσιμος, ο Π. Σιδηρόπουλος και η Κ. Γώγου. Η συγκεκριμένη εργασία εστιάζει στις underground κουλτούρες, στην αμφισβήτηση που αυτές συνεπάγονται και τη σύνδεσή τους με το κοινωνικό περιθώριο. Ειδικότερα διερευνάται ο δημόσιος λόγος της Κ. Γώγου (συνεντεύξεις δημοσιευμένες και αδημοσίευτες) και η σχέση του με την underground κουλτούρα.