Ο σχολικός εκφοβισμός ως οργανωσιακό ζήτημα: Κατασκευές στον λόγο των εκπαιδευτικών του Δημοτικού

Abstract

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η χαρτογράφηση των απόψεων των εκπαιδευτικών του Δημοτικού για την οργανωσιακή πλευρά του σχολικού εκφοβισμού ως λόγου. Αντλεί το θεωρητικό και μεθοδολογικό της προσανατολισμό από την Κοινωνική Ψυχολογία του Λόγου, με κεντρική παραδοχή ότι η γλώσσα αποτελεί εργαλείο για την κατασκευή εκδοχών της πραγματικότητας και όχι για να απεικονίσει μια ήδη υπάρχουσα πραγματικότητα. Επικεντρώνεται, λοιπόν, στο πώς οι εκπαιδευτικοί του Δημοτικού κατασκευάζουν ποικίλες εκδοχές του σχολικού εκφοβισμού, καθώς μιλούν για τις οργανωσιακές όψεις του (π.χ. σχολικό κλίμα, ηγεσία κ.ά.). Μέσα από την ανάλυση λόγου, ιδιαίτερα των απαντήσεών τους ως λογοδοτήσεων, των συνεντεύξεων των εκπαιδευτικών του Δημοτικού, ο σχολικός εκφοβισμός περιγράφεται κι ερμηνεύεται ως ένα κοινωνικά οργανωμένο φαινόμενο, το οποίο δεν απορρέει από λανθάνουσες τάσεις των μαθητών αλλά εξηγείται ως μέρος κοινωνικών διαδικασιών που συμβαίνουν στο χώρο του σχολείου. Επιπλέον, ερμηνεύεται ως κατασκευή της οργανωσιακής κουλτούρας, καθώς οι εκπαιδευτικοί κινητοποιούν καλά καθιερωμένες απόψεις για τη χρήση βίας στο σχολείο, προκειμένου να περιγράψουν και να εξηγήσουν συγκεκριμένα συμβάντα ως περιπτώσεις εκφοβισμού. Από τη διερεύνηση της σχετικής βιβλιογραφίας διαπιστώθηκε έλλειψη ποιοτικών μελετών των απόψεων των εκπαιδευτικών για το σχολικό εκφοβισμό σε συνάρτηση με την οργανωσιακή πλευρά του. Επιπλέον, η σχετική έρευνα στο πλαίσιο της Κοινωνικής Ψυχολογίας του Λόγου είναι πολύ περιορισμένη και δεν εστιάζει στην οργανωσιακή πλευρά του εκφοβισμού. Κάποια από τα σημαντικότερα ευρήματα της έρευνας είναι η κατασκευή του σχολικού εκφοβισμού ως αποτέλεσμα μαθητικής κουλτούρας και του σχολικού κλίματος ως παράγοντα σχολικού εκφοβισμού. Επίσης, κατασκευάζεται η συμπεριφορά των δασκάλων και του διευθυντή ως πρότυπο για τους μαθητές, η κουλτούρα των εκπαιδευτικών και της οικογένειας ως ενισχυτικοί παράγοντες σχολικού εκφοβισμού, η ανάγκη επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών για την αντιμετώπιση περιστατικών σχολικού εκφοβισμού. Η διερεύνηση της κατασκευής του σχολικού εκφοβισμού ως οργανωσιακού ζητήματος στο λόγο των εκπαιδευτικών είναι σημαντική από πρακτική άποψη, καθώς μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη της επαγγελματικής τους επίγνωσης, παρέχοντάς τους χρήσιμο υλικό για αναστοχασμό σχετικά με τον ρόλο τους, καθώς και προτάσεις για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του ζητήματος._______________________________________________________________________The purpose of the present research is to map out the teachers’ views in Elementary School, regarding the organizational aspect of bullying in schools through discourse. Its theoretical and methodological orientations are drawn from the Discursive Social Psychology field, mainly acknowledging that language is the tool used to construct different versions of reality and not to depict an already existing reality. It focuses, therefore, on how teachers in primary school construct multiple versions of school bullying as they talk about its organizational aspects (e.g. school climate, leadership etc). By analyzing the interviews of the teachers in primary school, especially the discourse of their accounts, school bullying is described and interpreted as a socially constructed phenomenon, which does not stem from the students’ latent tendencies but can be explained as part of the social processes taking place in school. Moreover, it can be interpreted as a construct of the organizational culture since the educators activate well established views regarding the use of violence in school, in order to describe and explicate specific events as instances of bullying. Through research of the relevant literature one can determine a lack of qualitative studies on the views of the educators in reference to school bullying with regards to its organizational aspect. Furthermore, relevant research within the framework of Discursive Social Psychology is very limited and does not focus on the organizational aspect of bullying. Some of the more important findings of the research are: the construction of school bullying as a result of student culture and the school environment as a factor in school bullying. They also construct the attitude of the teachers and the headmaster as an example for the students, the culture of both the educators and the family as a reinforcing factor in school bullying and the need to re-educate the educators in order to deal with instances of school bullying. Researching the construction of school bullying as an organizational issue in the discourse of the educators is significant from a practical view, as it can contribute to the development of their professional awareness by supplying them with useful data for feedback with respect to their role, as well as suggestions for a more efficacious response to the issue.