Πολιτική όπερα: Από τη γέννηση έως σήμερα. Η περίπτωση του John Adams για το έργο Nixon in China.

Abstract

_Αντικείμενο της παρούσας εργασίας που εντάσσεται στην ευρύτερη θεματική τέχνης και πολιτικής κουλτούρας, είναι η σύνθετη καλλιτεχνική πρακτική της όπερας και ειδικότερα της πολιτικής όπερας, έτσι όπως αυτή καθιερώθηκε τον 20ο αιώνα. Παίρνοντας ως δεδομένο ότι η τέχνη ξεκινά και καταλήγει στην κοινωνία με τον καλλιτέχνη να αποτελεί μέρος αυτού του συνόλου, θα εξεταστεί η καλλιτεχνική πρακτική της όπερας και το κατά πόσο αυτή επηρεάζεται από τα ιστορικά, κοινωνικά και πολιτικά τεκταινόμενα κάθε εποχής ξεχωριστά. Ο σκοπός αυτής της μελέτης είναι να εντοπίσει, να προσεγγίσει και να καταγράψει τις πολιτικές επιρροές που δέχθηκε η όπερα από την γέννησή της έως τη σύγχρονη εποχή, από τις εκάστοτε ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, έτσι όπως εντυπώθηκαν μέσα στα έργα. Ο επιμέρους στόχος της είναι να εξεταστεί η αμφίδρομη σχέση της τέχνης και πολιτικής μέσα από την διασαφήνιση του τι είναι πολιτικό και τι όχι. Η εργασία ξεκινά με το πρώτο κεφάλαιο να επιχειρεί μια προσέγγιση στις έννοιες της «πολιτικής» και του «πολιτικού» που θα βοηθήσουν τον αναγνώστη να εντοπίσει το πολιτικό στοιχείο σε κάθε καλλιτεχνική πρακτική. Επίσης γίνεται μια σύντομη αναφορά στο πολιτικό στοιχείο των πρωτοποριακών κινημάτων για να καταλήξουμε στο αγωνιστικό μοντέλο της Chantal Mouffe μέσα από το οποίο μπορούμε να την ερμηνεύσουμε την σύγχρονη πολιτική τέχνη. Το δεύτερο κεφάλαιο αποτελεί μια ιστορική αναδρομή που ξεκινά από την γέννηση της όπερας και φτάνει έως τον 20ο αιώνα. Σε αυτή την πορεία, γίνεται μια σύντομη αναφορά στις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, ενώ επιχειρείται και ο εντοπισμός των -αρχικά πρώιμων - πολιτικών στοιχείων μέσα στις όπερες. Για την καλύτερη κατανόηση και για μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα, παρατίθενται ενδεικτικά έργα από κάθε εποχή που ενσωματώνουν πολιτικά χαρακτηριστικά ή χρησιμοποιήθηκαν για πολιτικούς σκοπούς. Το τρίτο κεφάλαιο αυτής της μελέτης είναι αφιερωμένο στην όπερα του 21ου αιώνα και συγκεκριμένα στην χαρακτηριστική περίπτωση του συνθέτη John Adams που μαζί με την ποιήτρια Alice Goodman και τον σκηνοθέτη Peter Sellars, υπήρξαν συνδημιουργοί της όπερας Nixon in China. Το έργο θα εξεταστεί κυρίως σε επίπεδο λιμπρέτου και δραματικών χαρακτήρων και όχι μουσικά, λόγω έλλειψης εξειδικευμένων επιστημονικών μουσικών γνώσεων. Αυτό που θα επιχειρηθεί θα είναι η σύνδεση της όπερας με τα πολιτικά, ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα της εποχής πριν την διπλωματική επίσκεψη που έδωσε το έναυσμα και την έμπνευση στους παραπάνω καλλιτέχνες να φτιάξουν το Νίξον στην Κίνα. Η εργασία θα ολοκληρωθεί με μια συζήτηση για την σχέση της τέχνης και της πολιτικής, όπως και για το τι τελικά σημασιοδοτεί το πολιτικό στην σύγχρονη τέχνη και ειδικότερα στην όπερα. Τέλος, θα ήθελα να αναφερθεί ότι η πολιτική όπερα είναι ένα θέμα σχεδόν άγνωστο στην ελληνική βιβλιογραφία και καθόλου εξαντλημένο στη παγκόσμια. Το προσωπικό ενδιαφέρον για την σχέση της τέχνης με την πολιτική, μοιραία οδήγησε στο παρεξηγημένο και «αυστηρό» είδος της όπερας και σε αυτή την διεπιστημονική έρευνα, η οποία θα παραμείνει ανοιχτή σε νέες, πολιτικές ή μη προσεγγίσεις και προκλήσεις. ______________________________________________________________________________________ The objective of this present research is included in the broader subject of art and political culture. It is the composition of artistic practical experience of opera - and specifically of political opera- the way it has been established in the twentieth century. Artistic practices will be examined separately to show how much they are influenced from their historic, social and political backgrounds of each period of time. The aim of this study is to identify, to approach and to record the political influences that the opera has received from its birth to modern times and the historical and social conditions as portrayed through the opera works. Another aim is to examine the bilateral relationship between art and politics by clarifying what is political and what is not.