Ο κριτικός γραμματισμός ως μέσο κοινωνικής ενδυνάμωσης: Μία διδακτική εφαρμογή σε παιδιά Ρομά του οικισμού Δροσερό Ξάνθης

Abstract

Η παρούσα παρέμβαση έχει ως βασική επιδίωξη τη διατύπωση μιας πρότασης γλωσσικής διδασκαλίας η οποία ακολουθεί τις βασικές αρχές του κριτικού γραμματισμού και η οποία έχει ως βασικό σκοπό την κοινωνική ενδυνάμωση Ρομά μαθητών/τριων. Αξιοποιώντας κείμενα μαζικής κουλτούρας τα οποία αναφέρονται στη φυλή των Ρομά, τέθηκε ως στόχος να αποκτήσουν τα παιδιά κριτική επίγνωση της ιδεολογικής λειτουργίας αυτών των αναπαραστάσεων, αλλά και των στερεοτύπων που ενδεχομένως αναπαράγουν σχετικά με τη φυλή τους. Απώτερη επιδίωξη ήταν να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά ότι τα κείμενα αναπαράγουν ιδεολογίες οι οποίες συχνά διαμορφώνουν και ενισχύουν τα πλαίσια του κοινωνικού αποκλεισμού και του ρατσισμού που υφίσταται η συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα καθώς και να ανατρέψουν τα στερεότυπα που αναπαράγονται μέσα από τα κείμενα μαζικής κουλτούρας. Ακόμη, σκοπός ήταν να καταστούν ικανοί να διεκδικούν τα δικαιώματά τους με δημοκρατικό τρόπο και να αντιτάσσονται σε κάθε μορφής κοινωνικό αποκλεισμό. Οι προαναφερθέντες στόχοι εξετάστηκαν μέσω της εφαρμογής μίας πειραματικής παρέμβασης σε Ρομά μαθητές/τριες από τον οικισμό Δροσερό Ξάνθης, τον Ιούλιο του 2018. Παράλληλα, για την αξιολόγηση του προγράμματος συλλέχθηκαν δεδομένα από: (i) το ημερολόγιο καταγραφής της εκπαιδευτικού, (ii) το portfolio των εργασιών των παιδιών, (iii) τον προέλεγχο-μετέλεγχο και (iv) τις συνεντεύξεις στάθμισης της ικανοποίησης των παιδιών. Κατά την αποτίμηση αποδεικνύεται ότι με την εφαρμογή προγράμματος κριτικού γραμματισμού δημιουργούνται ισχυρά κίνητρα για μάθηση στους μαθητές/τριες, ενώ παράλληλα ενισχύεται σημαντικά η κριτική τους επίγνωση αναφορικά με τον εντοπισμό και την ανατροπή των στερεοτυπικών αναπαραστάσεων που προβάλλουν τα κείμενα μαζικής κουλτούρας για τη φυλή τους, με τελικό αποτέλεσμα την κοινωνική ενδυνάμωση των Ρομά μαθητών/τριων. __________________________________________________________________________________ The present study aims to formulate a proposal for language teaching which follows the basic principles of critical literacy and which has as its main objective the social empowerment of Roma pupils. By exploiting mass culture texts that refer to the Roma race, the aim was to have children critically aware of the ideological function of these representations and of the stereotypes they may reproduce in relation to their race. The ultimate aim was to the pupils to realize that the texts reproduce ideologies that often shape and reinforce the frameworks of social exclusion and racism suffered by this particular social group and overturn the stereotypes reproduced through the texts of mass culture. The aim was the pupils to be able to assert their rights in a democratic way and oppose any form of social exclusion. The mentioned objectives are considered through the implementation of an experimental procedure to Roma students from the settlement of Drosero Xanthi in July 2018. At the same time, for the evaluation of the program, data were collected from: (i) the teacher’s observations and reflections upon the instructions, (ii) the portfolio of children’s work, (iii) the pre-test and the post-test and (iv) the satisfaction balancing interviews. The evaluation reveals that strong motivations for learning have been created to the pupils while at the same time their critical awareness has been significantly strengthened in identifying and overturning the stereotyped representations of mass culture texts for their breed with final result the social empowerment of Roma pupil