Αναπαράσταση της γλωσσικής ποικιλότητας (γεωγραφικής και κοινωνικής) στα κείμενα μαζικής κουλτούρας και διδακτική αξιοποίησή τους στα πλαίσια του κριτικού γραμματισμού

Abstract

Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να διερευνήσει πώς αναπαρίστανται από τα κείμενα μαζικής κουλτούρας οι κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και πώς κατασκευάζονται οι κοινωνικές ταυτότητες. Συγκεκριμένα, γίνεται προσπάθεια ανάλυσης του λόγου της μαζικής κουλτούρας στην ελληνική τηλεοπτική μυθοπλασία. Στο θεωρητικό μέρος ορίζονται και αναλύονται βάσει της υπάρχουσας βιβλιογραφίας οι έννοιες όπως γλωσσική ποικιλότητα, κυρίαρχη ιδεολογία, κοινωνική ταυτότητα, μαζική κουλτούρα, κριτικός γραμματισμός. Έπειτα, εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο αναπαρίσταται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία στα κείμενα μαζικής κουλτούρας και πώς κατασκευάζονται ταυτότητες μέσα από την αυτή την αναπαράσταση. Στο ερευνητικό μέρος της εργασίας αναλύονται τα αποσπάσματα από τις πέντε κωμικές τηλεοπτικές σειρές: «Τα καλύτερα μας χρόνια», «Το σόι σου», «Μην αρχίζεις την μουρμούρα», «Το καφέ της Χαράς», «Ποιος Παπαδόπουλος;» με τη μέθοδο της κριτικής ανάλυσης λόγου και βάσει του μοντέλου ανάλυσης τεσσάρων επιπέδων της Στάμου. Διαπιστώνεται η αναπαραγωγή από τα κείμενα μαζικής κουλτούρας της κυρίαρχης ιδεολογίας της πρότυπης γλωσσικής ποικιλίας με την κατασκευή της κοινωνικής ταυτότητας του «κατώτερου κοινωνικά» για όσους χαρακτήρες χρησιμοποιούν κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και με την κατασκευή της κοινωνικής ταυτότητας της «υψηλής κοινωνίας» για όσους χαρακτήρες μιλούν την πρότυπη ποικιλία. Διαπιστώνεται, επιπλέον, η σύνδεση και ταύτιση των κοινωνιολέκτων με την «χαμηλού κύρους» γλωσσική ποικιλία, ενώ της πρότυπης κοινής εμπλουτισμένης με λόγια στοιχεία με την «υψηλού κύρους» γλωσσική ποικιλία. Έτσι, η ελληνική κοινωνική διγλωσσία στην τηλεοπτική οθόνη χρησιμοποιείται με σκοπό την αναπαραγωγή στερεοτυπικών αντιλήψεων για την κοινωνική θέση και ταυτότητα των χαρακτήρων. Τέλος, σχεδιάζεται η διδακτική αξιοποίηση στα πλαίσια του κριτικού γραμματισμού στηριζόμενη στο μοντέλο των πολυγραμματισμών.________________________________________________________________________________________________________________The aim of this paper is to investigate how mass culture texts represent social linguistic varieties and how social identities are constructed. In particular, an attempt is made to analyse the discourse of mass culture in Greek television fiction. In the theoretical part, concepts such as linguistic diversity, dominant ideology, social identity, mass culture, critical literacy are defined and analysed on the basis of existing literature. Then, the way in which social linguistic diversity is represented in mass culture texts and how identities are constructed through this representation is examined. The research part of the paper analyses the extracts from the five comedy television series: "Our Best Years", "Your Family", "Don't Start Mumbling", "Joy's Coffee", "Who Papadopoulos?" using the method of critical discourse analysis and based on Stamou's four level analysis model. The reproduction by mass culture texts of the dominant ideology of the standard linguistic variety by constructing the social identity of the "socially inferior" for those characters who use social linguistic varieties and by constructing the social identity of the "upper class" for those characters who speak the standard variety is established. Furthermore, the association and identification of the sociolects with the "low prestige" linguistic variety, while the standard common enriched with ancient greek word elements with the "high prestige" linguistic variety, is found. Thus, greek social bilingualism on television is used to reproduce stereotypical perceptions of the social status and identity of the characters. Finally, the didactic exploitation in the context of critical literacy is planned based on the model of polyliteracies.