Διερεύνηση των απόψεων και εμπειριών των αξιολογητών και των αξιολογηθέντων εκπαιδευτικών κατά την εφαρμογή του ΠΔ152/5-11-2013. Ο απόηχος της αξιολογικής διαδικασίας και η προσπάθεια δημιουργίας κουλτούρας αξιολόγησης

Abstract

Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου είναι αναγκαίο εργαλείο για την ανατροφοδότηση των εκπαιδευτικών και τη βελτίωση των εκπαιδευτικών πρακτικών. Επί τριάντα και πλέον χρόνια (1982 έως 2014) ακυρώθηκαν αλλεπάλληλες απόπειρες της πολιτείας να θεσμοθετήσει και να υλοποιήσει την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Ωστόσο, το καλοκαίρι του 2014 εφαρμόστηκε για πρώτη φορά σ’ ολόκληρη την επικράτεια η αξιολόγηση των στελεχών της εκπαίδευσης μέχρι και τη βαθμίδα των διευθυντών σχολικών μονάδων, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του Π.Δ.152. Βασική ερευνητική υπόθεση της παρούσας έρευνας αποτελεί η διατύπωση ότι κατά την εφαρμογή του Π.Δ.152 η αντίδραση των εκπαιδευτικών και των συνδικαλιστικών τους φορέων δημιούργησε σοβαρές δυσκολίες στην εφαρμογή της αξιολόγησης και τελικά από ένα σημείο και έπειτα οδήγησε στην αναστολή και την αναβολή της. Υπάρχει, ωστόσο, πλέον μια σημαντική εμπειρία για πρώτη φορά στον τομέα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου, η οποία δημιουργεί ένα υπόβαθρο και μια κουλτούρα, η οποία κάτω από κάποιες προϋποθέσεις μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο δεκτική στάση προς την αξιολόγηση, τουλάχιστον σε επίπεδο στελεχών. Ως ερευνητική μέθοδος συλλογής δεδομένων επιλέχτηκε η ημιδομημένη συνέντευξη και ως πληθυσμός-στόχος οι δώδεκα Περιφερειακοί Διευθυντές Εκπαίδευσης τόσο ως αξιολογούμενοι όσο και ως αξιολογητές. Μετά την ολοκλήρωση των συνεντεύξεων και τη μετατροπή των προφορικών, μαγνητοφωνημένων κειμένων σε γραπτά κείμενα (απομαγνητοφώνηση και καταγραφή) εφαρμόστηκε στα κείμενα η ανάλυση περιεχομένου. Τα συμπεράσματα της έρευνας κατέδειξαν ότι η ιδέα της αξιολόγησης έγινε περισσότερο αποδεκτή από τα υψηλότερα κλιμάκια της ιεραρχίας της εκπαίδευσης και η αποδοχή μειώνεται όσο χαμηλότερα ιεραρχικά είναι η βαθμίδα που βρίσκεται ο εκπαιδευτικός, ενώ σταδιακά η αξιολόγηση συνδέεται με τη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου και με την τάση των εκπαιδευτικών για αυτοβελτίωση. Οι Περιφερειακοί Διευθυντές διαπίστωσαν ότι η εφαρμογή του Π.Δ. 152 έφερε τους εκπαιδευτικούς σε επαφή με μια πρωτόγνωρη διαδικασία, νίκησε το φόβο για την αξιολόγηση και μετέβαλε τις αντιλήψεις πολλών, ενώ σηματοδότησε μια νέα περίοδο προβληματισμών, αναλύσεων, διαλόγου για τη διαδικασία αποτίμησης του εκπαιδευτικού έργου. Ωστόσο, μια αναγκαία αλλαγή νοοτροπίας δεν πρόλαβε να 7

εμπεδωθεί, ενώ παράλληλα διατυπώθηκε η ανάγκη να υπάρξει μια μεταβατική πιλοτική φάση της αξιολόγησης, ενδεχομένως και σε εθελοντική βάση. Η συντριπτική πλειοψηφία των Περιφερειακών Διευθυντών έκρινε το Π.Δ. 152 ως ένα καλό νομοθέτημα, επισημάνθηκαν όμως και κάποιες διατάξεις που παρουσίαζαν αστοχίες και έχρηζαν διορθώσεων, όπως η αξιολόγηση των τυπικών προσόντων, η εκατόβαθμη κλίμακα βαθμολόγησης, κάποιες επικαλύψεις κριτηρίων, ή επίσης πολλές διατάξεις γενικές και ομοιόμορφες, προκειμένου να αξιολογηθούν πολύμορφα και απολύτως διαφοροποιημένα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Επιπρόσθετα, επισημάνθηκε ότι η προηγηθείσα επιμόρφωση έγινε μέσα σε ασφυκτικά χρονικά περιθώρια και σ’ ένα κλίμα συγκρουσιακό και δραματικά αντίθετο προς την επιχειρούμενη αξιολόγηση. Για το λόγο αυτό τόσο ο χώρος, όσο και οι συνθήκες και οι στόχοι θεωρήθηκαν ανεπαρκείς για μια τόσο πρωτόγνωρη και σημαντική καινοτομία, ενώ ικανοποιητικό κρίθηκε το επιμορφωτικό υλικό. Η σοβαρότερη δυσκολία για την εφαρμογή του Π.Δ.152, που επισήμαναν οι Περιφερειακοί Διευθυντές, ήταν οι πιεστικές χρονικές προθεσμίες σε συνδυασμό με τη μεγάλη γραφειοκρατία και το διοικητικό φόρτο της διεκπεραίωσης του έργου, με έναν τεράστιο όγκο παραδοτέου υλικού. Επιπλέον, οι Περιφερειακοί Διευθυντές περιέγραψαν τις αντιδράσεις των συνδικαλιστικών φορέων των εκπαιδευτικών, που είχαν σαφώς σταθεί αρνητικά απέναντι στην επιχειρούμενη αξιολόγηση και προσπάθησαν να τη ματαιώσουν με φραστικές διαφωνίες αλλά και πρακτικές αντιδράσεις και κινητοποιήσεις, δημιουργώντας ένα κλίμα αντίθεσης και ενεργοποιώντας τις εμπεδωμένες επί δεκαετίες αντιλήψεις ότι μέσω της αξιολόγησης επιχειρείται ο έλεγχος, η συμμόρφωση και η τιμωρία των εκπαιδευτικών. Είναι δύσκολο να υποστηριχθεί ότι αυτή η πρώτη φορά της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου, που έμεινε στη μέση, δημιούργησε κουλτούρα αξιολόγησης. Υπάρχει, όμως, πλέον μία σημαντική εμπειρία στον τομέα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου, μία γνώση στηριγμένη στην πρακτική εφαρμογή, τουλάχιστον σε επίπεδο στελεχών, και μία παρακαταθήκη για νέες ζυμώσεις στο μέλλον. Υπ’ αυτή την έννοια επιβεβαιώθηκε η αρχική υπόθεση εργασίας. The evaluation of the educational process is a necessary tool for providing teachers with the necessary feedback in order for them to improve their teaching practices. For more than thirty years (1982 to 2014), several unsuccessful attempts have been made by the state to establish and to implement a system of teacher evaluation. However, things seemed to change when, during the summer of 2014, in accordance with the provisions of the Presidential Decree 152, the evaluation of the education executives, including school head teachers, commenced for the first time throughout the territory. The basic research hypothesis of this study is that the reaction of the teachers and their trade unions created serious difficulties to the implementation of the evaluation which, eventually, was postponed and, finally, suspended. It is for the first time, however, that an important piece of experience has been gained in the field of the evaluation of the teaching process which, under certain circumstances, could lead in the future to a more receptive attitude towards evaluation, at least among education executives. The method which was used for collecting data is the semi-structured interview, while the target population was the twelve Regional Education Directors of that time who had a dual role in the process, as they did not only evaluate, but they were also evaluated. After the interviews were completed and the recorded, oral conversations were transcribed, the written texts were analyzed using content analysis. The findings of the research show that the idea of evaluation is more acceptable among the higher levels in the education hierarchy, while this acceptance is decreasing when moving from higher to lower levels. Also, the evaluation is gradually linked to the improvement of the quality of the educational process as well as with the tendency of the teachers to self-improve. The interviewees expressed the attitude that the implementation of the Presidential Decree 152 brought teachers in front of an unprecedented process, helped them defeat the fear of evaluation and led many of them change their perceptions, while it marked a new period of reflection, analysis, and dialogue concerning the evaluation of the educational process. However, a change of attitude towards evaluation, which is considered crucial, has not been established. At the same time, there has been revealed a need for a transitional pilot phase of evaluation, possibly on a voluntary basis. The overwhelming majority of the interviewees consider the Presidential Decree 152 as a 9

good piece of legislation. However, they proposed a number of modifications and corrections to it, such as the way formal qualifications are evaluated, the grading scale, and some criteria which seem to overlap. The interviewees also proposed the need for some general and uniform provisions which need to apply in order for the evaluation process to cater for the different educational contexts. In addition, it was pointed out that the relevant training of the evaluators took place within a tight period of time, in a hostile environment which was not compatible with the attempted innovation. For this reason both, the site and the circumstances, as well as the goals were considered insufficient for such an unprecedented and significant innovation, while the training material was judged to be satisfactory. The most serious difficulty in applying Presidential Decree 152, as was noted by the interviewees, was the tight deadlines, combined with the great bureaucracy and the administrative burden of the whole process, which required a huge volume of material to be produced and submitted. In addition, the interviewees described the reactions of the teachers' trade unions, who had clearly stood up against the attempted evaluation and tried to cancel it in practice using slogans as well as practical reactions and mobilizations, creating a climate of contradiction and activating the decades-old perceptions according to which the evaluation is a tool for the government to make teachers compliant, to control them and to punish them. It is difficult to claim that this first attempt of the evaluation of the educational process, which has remained in the middle, has created an evaluation culture. There is, however, an important piece of experience which has been gained, some knowledge which is based on practical application, at least at the executive level, and a reserve for new fermentations in the future. In this sense, the original research hypothesis was confirmed.